LEKSIKOLOGIYA UNING OBYEKTI TURLARI VAZIFALARI SOZNING LEKSIK VA
«Ko‘cha changitib yurgan yillaring ortda qoldi, bolam», – dedilar bobom. Yangi chiqqan oy dalani sovuq, xira, qandaydir changsimon nur bilan qoplagan edi.
Ona tili
. Qozon turgan “kulsiz” o’choqqa ko‘zi tushdi. Ajratib ko‘rsatilgan so‘z bilan asosdosh bo‘la oladigan so‘z qatnashgan gapni aniqlang.
Uning raso bo‘y-basti, quralay ko‘zlari, o‘ng betidagi kulgichi ko‘z o‘ngidan o‘tdi.
Stol ustidagi kuldon bir chetga olib qo‘yildi.
Kulgi – misoli oftob: u inson yuzidan qish qahrini olib tashlaydi.
Xatni o‘qib, Abdurahmonovning kulcha yuziga qon yugurdi.
. Qaysi gapda asosi fe’l bilan shakldosh bo‘la oladigan sodda yasama so‘z qatnashgan?
Rashid oqimga qarshi suzolmay qiynaldi.
Bu bo‘ychan yigit Karima xolaning o‘g‘li ekan.
Faqat bir tilim handalak yedi-yu, issiq-issiq choy ichdi.
Inson sog‘lig‘i hamma narsadan qimmat turadi.
. Qaysi javobdagi ajratib ko‘rsatilgan so‘zda sinekdoxa usuli orqali ma’no ko‘chishi yuz bergan?
«Nasaf» Toshkentdan g‘alaba bilan qaytdi.
Och nazarim tushar suratga.
Yoqimli hid dimog‘ini qitiqladi.
Bir boshga bir o‘lim.
. Qaysi javobdagi gaplar juftligida o‘zaro asosdosh so‘zlar qatnashmagan?
Anhor yoqasida ikki echki o‘tlab yurar edi. U har kuni sero‘t dalalarda qo‘ylarini boqib kelardi.
Cho‘lboboning payvandlariga havas qilmaydigan bog‘bon kam topiladi. Yigit tadbirkorligi tufayli yerli, suvli va bog‘li mulkdorga aylanibdi.
Bir kechik topish kerak daryodan o‘tgani. Kechki shabada uning tanasiga huzur bag‘ishlamoqda edi.
«Ko‘cha changitib yurgan yillaring ortda qoldi, bolam», – dedilar bobom. Yangi chiqqan oy dalani sovuq, xira, qandaydir changsimon nur bilan qoplagan edi.
Qaysi javobdagi so‘zlar o‘zaro ma’nodoshlik hosil qila oladi?
ko‘nmoq, unamoq
chiroy, suluv
abzal, ortiq
rostgo‘y, mehnatsevar
. Qaysi javobdagi gaplar juftligida o‘zaro asosdosh so‘zlar qatnashgan?
Anor butasimon mevali daraxtlar sirasiga kiradi. Bolakay mevazor bog‘da aylanib yurdi
Bir kechik topish kerak daryodan o‘tgani. Kechki shabada uning tanasiga huzur bag‘ishlamoqda edi.
«Ko‘cha changitib yurgan yillaring ortda qoldi, bolam», – dedilar bobom. U milliy madaniyatimiz tarixida mashhur changchi sifatida nom chiqargan edi.
Cho‘lboboning payvandlariga havas qilmaydigan bog‘bon kam topiladi. U bog‘li poyabzal sotib olishni mo‘ljallagan edi.
LEKSIKOLOGIYA UNING OBYEKTI TURLARI VAZIFALARI SOZNING LEKSIK VA
LEKSIKOLOGIYA, UNING OBYEKTI, TURLARI, VAZIFALARI. SO‘ZNING LEKSIK VA GRAMMATIK MA’NOLARI. REJA: LEKSIKOLOGIYA, UNING OBYEKTI, TURLARI, VAZIFALARI. 2. SO’ZNING LUG’AVIY VA GRAMMATIK MA`NOLARI. 3. LEKSEMA, SEMA. 1.
1. LEKSIKOLOGIYA, UNING TURLARI, VAZIFALARI. LEKSIKA QO’LLANILADI: OBYEKTI, ATAMASI IKKI MA’NODA A) TILNING LUG’AT TARKIBI, SO’ZLAR YIG’INDISI; B) LUG’AT TARKIBINI O’RGANUVCHI TILSHUNOSLIKNING ALOHIDA BO’LIMI. LEKSIKA ATAMASINING IKKINCHI MA’NOSI UCHUN LEKSIKALOGIYA ATAMASI HAM QO’LLANILADI. LEKSIKOLOGIYA GREKCHA LEXIKOS “SO’Z, SO’ZGA DOIR “ VA LOGOS “TALIMOT” SO’ZLARNING BIRIKUVIDAN OLINGAN BO’LIB, LEKSIKA (SO’Z) HAQIDAGI TALIMOT DEMAKDIR. DEMAK SO’Z VA UNING MA’NOLARINI O’RGANUVCHI TILSHUNOSLIK BO’LIMIGA LEKSIKALOGIYA (BA’ZAN LEKSIKA ) DEYILADI. LEKSIKA SO’ZI YUNONCHA LEKSIK SO’ZIDAN OLINGAN BO’LIB, SO’Z DEGAN MANONI BILDIRADI.
2. SO’ZNING LUG’AVIY VA GRAMATIK MANOLARI. SO’ZNING IKKI XIL MA’NOSI MAVJUD. SO’ZNING BORLIQDAGI NARSA, BELGI, HARAKAT, MIQDOR KABI TUSHUNCHALAR HAQIDAGI MALUMOTI LUG’AVIY MA’NO DEYILADI. OT, SIFAT, SON, FEL, RAVISH ATASH MANOSIGA EGA. (OLMOSH ATASH MANOSIGA EGA BO’LGAN SO’ZGA ISHORA QILADI. ) LUG’AVIY MANO USTIGA QO’SHILIB, SO’ZNING SHAKLIY QISMI ORQALI IFODALANGAN VA UNING MA’LUM TURKUMGA MANSUBLIGINI, GAPDA QANDAY VAZIFA BAJARISHINI KO’RSATUVCHI MA’NO SO’ZNING GRAMATIK MA’NO SI HISOBLANADI.
MASALAN: KITOBLARIM KO’P. LUG’AVIY MA’NOSI –O’QUV QUROLI GRAMMATIK MA’NOSI – OT, BOSH KELISHIKDA, EGA. QIZIL ATIRGULLAR OCHILDI. LUG’AVIY MANOSI-BELGI, RANG. GRAMATIK MANOSI- SIFAT, ODDIY DARAJA, ANIQLOVCHI. TOG’GA CHIQDIK. LUG’AVIY MA’NOSI-HARAKAT. GRAMATIK MA’NOSI-FE’L, O’TGAN ZAMIN, KESIM.
MUSTAQIL SO’ZLAR HAM LUG’AVIY, HAM GRAMATIK MA’NOLARGA EGA, YORDAMCHI SO’ZLAR ESA FAQAT GRAMATIK MA’NOGA EGA BO’LADI. SO’ZNING LUG’AVIY MANOSI LEKSIKALOGIYADA, GRAMATIK MA’NOSI GRAMATIKADA O’RGANILADI.
3. BIR MA’NO SO’ZLAR. Ayrim so’zlar gapdan tashqarida ham, gap ichida ham bir ma’noni bildiradi. Bunday so’zlar bir ma’noli so’zlar deyiladi. Bularga: maktab, Toshkent, Mirzacho’l, kitob.
4. KO’ P MA`NOLI SO’ZLAR. GAPDAN TASHQARI DA BIR MANOLI , GAP TARKIBIDA BOSHQA MA’NONI IFODALAYDIGAN SO’ZLAR KO’P MANOLI SO’ZLAR DEYILADI. NUTQDAN TASHQARIDA BIR MA’NO NUTQ TARKIBIDA BOSHQA SO’ZLAR BILAN BOG’LIQ HOLDA BOSHQA MA’NO IFODOLOVCHISO’ZLAR KO’P MA’NOLI SO’ZLAR DEYILADI.
Masalan: bosh, og’iz, quloq, ko’z, oyoq. Ko’chma ma’no 1)o’z va ko’chma ma’no 2)Bir so’z turkumi 3)Umumiy ma’no birligiga ega. Ko’z- odamning ko’zi (o’z ma’nosida) -derazaning ko’zi -uzukning ko’zi -taxtaning ko’zi.
5. So’z ma’nolarining ko’chishi. O’zbek tilida ma’no ko’chishning quyidagi usullari mavjud: Metafora (grekcha: ko’chirish)- biror predmet shaklining, belisining , harakatining o’xshash tomonini boshqasiga ko’chirishdir: 1) shakliy o’xshashlik – odam qulog’i (o’z manosida)- qozonning qulog’i (ko’chma ma’noda) 2) Belgi o’xshashligi- yengil eshik (o’z m. ) –yengil ta’zim (ko’chma m. ) 3) Harakat o’xshashligi -ipni uzmoq (o’z m. ) –qarzini uzmoq (ko’chma m. )
Metanomiya (grekcha: qayta nomlash ) –narsa belgi va harakatlar o’rtasidagi aloqadorlik asosida ma’no ko’chishidir. Bunda: 1) narsaning nomi shu narsa ichidagi boshqa bir narsaga ko’chiriladi: auditoriya- xona, auditoriya kuldi- xona ichidagi talabalar; 2)narsaning nomi shu narsaga asoslangan o’lchov birligi nomiga ko’chiriladi: qop- narsa , besh qop shakar(o’lchov birligi; 3) o’lchov birligi nomi shu o’lchov birligi bilan bog’liq bo’lgan narsa nomiga ko’chiriladi; to’qson besh –o’lchov birligi, to’qson besh choy –choy navi; 4) muallifning nomi uning asarlariga ko’chiriladi: Navoiyni ko’p mutolaa qilgan.
Sinekdoxa (grekcha: birga anglash , nazada tutish )-shaxs yoki predmet qismi nomini aytish bilan o’zini tushinish yoki o’zining nomini aytish bilan uning qismini tushunish asosida ma’no ko’chirishdir. Kinoya – so’zlarning aks ma’noda qo’llanishidir. Bunday ko’chishlarni tushuntirish uchun so’zlar yozuvda qo’shtirnoqqa olinadi: masalan; Qo’shinning oldingi qismi “dushman” lagerini egallashga ulgurgan edi. Vazifadoshlik asosida ma’no ko’chishi- narsalarning bajaradigan bazifasi o’xshashligi jihatdan ma’no ko’chishidir. O’q- yoy o’qi; -miltiq o’qi; tomir – daraxt ildizi; tomir – qo’l tomiri.
UYGA VAZIFA 1. Tegishli adabiyotlardan mavzuni konspektlashtirish. 2. “Ona tilidan mashqlar to’plami”dagi tegishli mashqlarni bajarish. 3. LTQdagi mavzuga tegishli qoliplarni to’ldirish.
LEKSIKOLOGIYA. TEST – 1
* Iltimos, izoh qoldirishda odob ahloq qoidalariga rioya qiling!
sizlarga rahmat birinchi youtubedagi videolarini koʻrin keyin bu yoqda test yechayabma
uyda oʻtiribham ona tilini oʻrganish imkonini berganiz uchun yana bir bor raxmat Nazira Ustoz ! Ответить Удалить
GUESS WHAT ! Book 1 – Pupil
GUESS WHAT! Book 2 – pupil
GUESS WHAT! Book 2-1-Tutor
GUESS WHAT! Book 2-2-Tutor
KITOB BUYURTMA
Featured post
Login Page
Nodirbek Fayzullayev марта 01, 2023
Izohlar
20/comments/show
Yangi maqola va testlar
6/sidebar/recent
Ijtimoiy tarmoqlar
Havolalar
- 7-tarix-uzb 1
- Adabiyot 1
- Advanced Grammar 8
- Alphabet 1
- Antonyms test 3
- Azar Beginner 7
- Azar FOEG 10
- Beauty and the Beast 10
- biologiya 5 2
- BuxDU 9
- Cartoon new words 3
- Cartoon test 7
- CEFR 1
- CEFR B2 TEST 5
- CEFR C2 TEST 1
- CEFR LEVEL 1
- Crossword 11
- Destination B1 22
- DTM 10
- DTM STUDY ENGLISH 1
- Eng 11 7
- Eng 11 Lesson New Words 22
- Eng 11 New Words 20
- Eng 11-Unit 1-1B Exercise 2
- Eng 11-Unıt 1-1A Exercise 12
- English cartoon 2
- english class 11 2
- English Kids 1
- English Olympiad 1
- English Olympiads 1
- Grammar A1 12
- Grammar A2 10
- Guess what 2 61
- HB4 30
- HE4 25
- Headway Beginner Grammar test 1
- Headway Beginner new words list 3
- Headway Beginner new words test 3
- Headway Beginner PICO test 1
- Headway Elementary new words list 4
- Info 1
- Intermediate 10
- iq 1
- Level test A+ 2
- Level test B1 1
- Listening 5
- Logic 5
- Majburriy 4
- Mantiq savol javob 1
- Mental arifmetika 1
- mini olimpiada 6
- morfologiya 2
- Murakkab test 8
- New Words A1 13
- New Words A2 14
- Olimova 2
- on 1
- Ona tili 9
- Online Test 79
- Paper Test 20
- PHRASES AND SENTENCES 1
- PICO A1 6
- PIZA o’qish 1
- President maktabi 1
- Qadimgi Dunyo Tarixi – 6 ochiq test 67
- Qadimgi Dunyo Tarixi – 6 yopiq test 86
- rasmli mantiq 3
- Reading 3
- Reading Clues A1-A2 24
- Reading Clues book 1 1
- Reading Stories Level 1 10
- Sayt Auditori 3
- Sh. Olimova 2
- Song Test 1
- Songs 2
- Start Reading Book 1 2
- Summary 1
- Synonyms test 1
- Tarix 6 krosvord 1
- Tarix 7 3
- Test Bank 1
- Test with Timer 24
- TOEFL 1
- TRUE or FALSE 17
- Uzb Tarix 11 test 6
- Uzb Tarix 11 yopiq test 2
- UZBEK PIRLS 1
- video 1
- voc 1
- Vocabulary Destination B1 1
- Vocabulary test 39
- words spinner 8
- wow 1 10
Arxiv
- ►2023 (62)
- ►марта (1)
- ►февраля (31)
- ►января (30)
- ►2022 (118)
- ►октября (3)
- ►сентября (3)
- ►августа (1)
- ►июля (4)
- ►июня (24)
- ►мая (24)
- ►апреля (19)
- ►марта (16)
- ►февраля (9)
- ►января (15)
- ▼2021 (218)
- ►декабря (2)
- ►ноября (17)
- ▼октября (163)
- AZAR. Chapter 1. TEST – 5. DICTIONARY -Adjectives
- Rasmli mantiqni tushunish.
- Rasmli Mantiq. Smurflar. TEST – 2
- Rasmli Mantiq. Simba. TEST – 1
- AZAR. Chapter 1. TEST 2. Grammar and Vocabulary
- Logic with Imperor Kuzco. TEST – 5
- Logic with McQueen. TEST – 4
- Logic with Shrek. TEST – 3
- LOGIC with Master Shifu. TEST – 2
- LOGIC with Kungfu Panda. TEST – 1
- 1-§. Biologiya – hayot haqidagi fan. TEST – 2
- 1 -§ . Biologiya – hayot haqidagi fan. TEST – 1
- The English Alphabet. TEST – 1. Animals.
- Azar: Chapter 1 . TEST – 5. Grammar and Vocabulary.
- Azar: Chapter – 1. TEST – 3. Personal Pronouns.
- Chapter 1. EXIT TEST
- Azar: Chapter 1. TEST – 2. True or False. (nouns)
- Azar: Chapter 1. Test 1. Grammar and Vocabulary
- LEKSIKOLOGIYA – 2 . TEST – 1
- FONETIKA. TEST – 3
- FONETIKA. TEST – 2
- 36-§. Buyuk Ipak yo‘li. TEST – 2
- 36-§. Buyuk Ipak yo‘li. TEST – 1
- 35-§. Kushon davlati. TEST – 2
- 35-§. Kushon davlati. TEST – 1
- 34-§. Qadimgi Xorazm, Qang‘ va Dаvan davlati. TEST.
- 34-§. Qadimgi Xorazm, Qang‘ va Dаvan davlati. TEST.
- Sonlarni 1 dan 20 gacha qo’shish.
- LEKSIKOLOGIYA. TEST – 1
- 33-§. Salavkiylar davlati va Yunon-Baqtriya podsh.
- 32-§. O‘rta Osiyo xalqlarining yunon-makedon istil.
- 32-§. O‘rta Osiyo xalqlarining yunon-makedon istil.
- 32-§. O‘rta Osiyo xalqlarining yunon-makedon istil.
- 31-§. O‘rta Osiyoda ahamoniylar hukmronligi. TEST – 3
- 31-§. O‘rta Osiyoda ahamoniylar hukmronligi. TEST – 2
- 31-§. O‘rta Osiyoda ahamoniylar hukmronligi. TEST – 1
- FONETIKA . TEST -1
- 30-§. Qadimgi Yunoniston afsonalari. TEST – 1
- 29-§. Qadimgi Yunoniston olimlari va mutafakkirlar.
- 28-§. Qadimgi Yunoniston madaniyati. TEST – 2
- 28-§. Qadimgi Yunoniston madaniyati. TEST – 1
- 27-§. Fuqaro tarbiyasi. TEST – 1
- 26-§. Yunonistonning Makedoniya tomonidan bosib ol.
- 25-§. Yunon-fors urushlari. TEST – 2
- 25-§. Yunon-fors urushlari. TEST – 1
- 24-§. Afinada demokratiya. TEST – 2
- 24-§. Afinada demokratiya. TEST – 1
- 23-§. Yunon koloniyalari. TEST – 1
- 22-§. Qadimgi Yunonistonning yuksalishi. TEST – 2
- 22-§. Qadimgi Yunonistonning yuksalishi. TEST – 1
- 21-§. Antik tarixning boshlanishi. TEST – 1
- 20-§. Zardushtiylik. TEST – 1
- 19-§. O‘zbekiston hududidagi ilk davlatlar. TEST – 2
- 19-§. O‘zbekiston hududidagi ilk davlatlar. TEST – 1
- 18-§. Miloddan avvalgi III-mil. II asrlarda Xitoy.
- 18-§. Miloddan avvalgi III-mil. II asrlarda Xitoy.
- 17-§. Qadimgi Xitoy sivilizatsiyalari. TEST – 1
- 16-§. Miloddan avvalgi I ming yillikda Hindiston. .
- 15-§. Qadimgi Hindiston sivilizatsiyasi. TEST – 2
- 15-§. Qadimgi Hindiston sivilizatsiyasi. TEST – 1
- 14-§. Ahamoniylar davlati. TEST – 2
- 14-§. Ahamoniylar davlati. TEST – 1
- II – BOB. Qadimgi Sharq va O’rta Osiyo. MURAKKAB T.
- II – Bo’LIM. Qadimgi Sharq va O’rta Osiyo. MURAKKA.
- II – BO’LIM. Qadimgi Sharq va O’rta Osiyo. MURAKKA.
- II – BO’LIM. Qadimgi Sharq va O‘rta Osiyo. MURAKKA.
- 13-§. Old Osiyo davlatlari. TEST – 2
- 13-§. Old Osiyo davlatlari. TEST – 1
- 12-§. Bobil podsholigi. TEST – 2
- 12-§. Bobil podsholigi. TEST – 1
- 11-§. Mesopotamiya sivilizatsiyalari. TEST – 2
- 11-§. Mesopotamiya sivilizatsiyalari. TEST – 1
- 10-§. Qadimgi Misr madaniyati. TEST – 1
- 9-§. Piramidalar va daxmalar. TEST – 1
- 8-§. Qadimgi Misrda din. TEST – 1
- 7-§. Qadimgi Misr. TEST – 1
- 6-§. Nil vodiysi va uning aholisi. TEST – 1
- QADIMGI DUNYO TARIXI SANALARDA. YOPIQ TEST – 4
- QADIMGI DUNYO TARIXI SANALARDA. YOPIQ TEST – 3
- QADIMGI DUNYO TARIXI SANALARDA. YOPIQ TEST – 2
- QADIMGI DUNYO TARIXI SANALARDA. YOPIQ TEST – 1
- TARIXIY ATAMALAR LUG‘ATI. YOPIQ TEST – 2
- TARIXIY ATAMALAR LUG‘ATI. YOPIQ TEST – 1
- 44-§. Qadimgi Rim madaniyati. YOPIQ TEST – 3
- 44-§. Qadimgi Rim madaniyati. YOPIQ TEST – 12
- 44-§. Qadimgi Rim madaniyati. YOPIQ TEST – 1
- 43-§. Rim imperiyasining qulashi va zavolga yuz tu.
- 43-§. Rim imperiyasining qulashi va zavolga yuz tu.
- 42-§. Rim respublikasining qulashi. YOPIQ TEST – 2
- 42-§. Rim respublikasining qulashi. YOPIQ TEST – 1
- 41-§. Qullar va gladiatorlar. YOPIQ TEST – 2
- 41-§. Qullar va gladiatorlar. YOPIQ TEST – 1
- 40-§. O‘rtayer dengizida hukmronlik uchun kurash. .
- 40-§. O‘rtayer dengizida hukmronlik uchun kurash. .
- 39-§. Rim respublikasining hayoti. YOPIQ TEST 2
- 39-§. Rim respublikasining hayoti. YOPIQ TEST – 1
- 38-§. Rim respublikasi. YOPIQ TEST – 2
- 38-§. Rim respublikasi. YOPIQ TEST – 1
- 37-§. Qadimgi Italiya. YOPIQ TEST – 2
- 37-§. Qadimgi Italiya. YOPIQ TEST – 1
- ►сентября (15)
- ►августа (7)
- ►июля (14)
- ►2020 (94)
- ►июля (55)
- ►мая (17)
- ►марта (2)
- ►февраля (15)
- ►января (5)
- ►2019 (99)
- ►декабря (1)
- ►ноября (98)