Organik kimyo kitobi

kollejlarning iqtidorli o’quvcliilari, olimpiada qatnashchilari, yosh o‘qituvchilar,

Organik kimyo kitobi

Organik sintezning muvaffaqiyatli rivojlanishi kimyoviy tuzilish nazariyasi va organik moddalarning xossalari to‘g‘risida ma’lumotlar to‘plangandan keyin (XIX asrning ikkinchi yarmi) boshlandi. Shu vaqtdan boshlab organik sintez yangi organik birikmalarni sintez qilishning asosiy manbaiga aylandi. XX asrning keyingi 10 yilligi organik sintezning shiddatli rivojlanishi bilan xarakterlanadi.

Сканируй меня

Подписывайтесь на нас

Электронная библиотека

• Учебная литература
• Монографии
• Художественная литература
• Методические указания
• Авторефераты и диссертации
• Коммерциализация

Мы в социальных сетях

Наш адрес

• г. Самарканд, ул. Амира Темура, 18
• +998 (66) 233 28 63
• sammu@sammu.uz

Карта

Все права защищены. Все права на сайте защищены в соответствии с законодательством Республики Узбекистан, в том числе авторские и смежные права. При использовании материалов сайта ссылка на сайт Самаркандского государственного медицинского университета обязательна.
Внимание! Если вы обнаружите ошибки в тексте, выделите их и нажмите Ctrl+Enter, чтобы уведомить администрацию

H. S. Tojimuhamedov o r g a n ik k im y o

o‘zbek olimlari ilmiy ishlarining natijalari to’g’risida ma’lumotlar berilgan.

Organik birikmalar tuzilishini kimyoviy va spektral usullarda aniqlashga katta

e’tibor qaratilgan. Har bir bob oxirida mavzuga oid savol va topshiriqlar berilgan.

Organik kimyo darsligi universitetlar va boshqa oliy o‘quv yurtlarining kimyo

yo’nalishidagi talabalariga mo’ljallangan. Undan maktab, akademik litsey,

kollejlarning iqtidorli o’quvcliilari, olimpiada qatnashchilari, yosh o‘qituvchilar,

hamda ilmiy tadqiqot institutlarining xodimlari ham foydalanishlari niumkin.

UO‘K: 547.1 (075)

Taqrizchilar:

D.N.Dolimov – k.f.d., professor.

A.G’.Maxsumov – k.f.d., professor.

N.I.Mukarramov – k.f.n.

0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o ‘rta ntaxsus ta’lim vazirligi

Muvofiqlashtiruvchi Kengashining 2014-yil 28-yanvardagi 3-sonli

majlis qarori bilan chop etildi.

© «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2014.

SO‘Z BOSHI

uyg‘unlashib ketgan. Eksperimental ma’lumotlar asosida nazariya

shakllanishi yoki aksincha, nazariy g‘oyalar asosida tajribalar rejali

amalga oshirilishi mumkin. Shularni e’tiborga olib organik kimyoni

san’atga qiyoslagan va uni shu maqomga olib chiqqan olimlar bo‘lgan

(masalan, K. Veygand, R. Vudvord, R. Xofman).

Mazkur organik kimyo darsligining yozilishi Respublikamizda

Istiqlol yillarida olib borilayotgan ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy

islohotlarga hamohangdir. ‘ Bu yangi

to‘g‘risida”gi Qonuni va Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi, Vazirlar

Mahkamasining “Uzluksiz ta’lim tizimini darsliklar va o‘quv

adabiyotlari bilan ta’minlashni takomillashtirish to‘g‘risida”gi 4-

(1998yil 5 yanvar), “0 ‘quv dasturlari, darsliklar va o‘quv qo‘llanmalarni

qayta ko‘rib chiqish va yangilarini yaratish bo‘yicha Respublika

Muvofiqlashtiruvchi komissiyasini tuzish to‘g‘risida”gi 208- (2000yil 29

may), 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim

vazirligining “Oliy ta’lim muassasalarini zamonaviy o ‘quv adabiyotlari

bilan ta’minlashni takomillashtirish to‘g‘risida”gi 278- (2013yil 2

avgust) qarorlari va buyruqlarining bajarilishiga qaratilgan.

Organik kimyo darsligida shu fanning rivojlanish tarixi, dastlabki va

zamonaviy nazariyalar, birikmalarni nomlash, olish va identifikatsiya

qilish usullari, organik birikmalarning fizikaviy va kimyoviy xossalari,

reaksion qobiliyatining turli omillarga bogMiqligi tushuntirilgan.

Darslikda organik birikmalarning xalq xo‘jaligining turli sohalaridagi

muhim ma’lumotlar ham berilgan.

elektronika, mashinasozlik, neft va gaz sanoati, elektr va issiqbardosh

qurilish materiallari, tibbiyot vositalari, biologik faol birikmalar,

jumlasidandir. Bunday ma’lumotlar talabalarda nazariy bilimlarni

amaliyotga tatbiq etishlariga rag‘bat uyg‘otadi. Har bir bob so‘ngida

mavzuga oid topshiriqlar ham berilgan bo‘lib, ular mustaqil yechish va

olingan bilimlarni mustahkamlashga qaratilgan.

Talabalarning ko‘nikma va malakalarini shakllantirish maqsadida

organik kimyoga xos tushunchalar, birikmalaming nomlari va

olimlaming familiyalari ingliz (rus) tilida ham berilgan. Istiqlol

yillaridagi turli sohalarda erishilayotgan yutuqlar qatorida ilmiy, ilmiy-

pedagogik kadrlar tayyorlash sohasidagi o‘zgarishlar ham muhim o ‘rin

tutadi. Shu o ‘rinda darslikdan yosli olimlarning ham manfaat olishlariga

Mazkur darslikning o‘ziga xos jihatlariga ayrim misollar keltiramiz:

– XXI asr organik kiniyo fani yutuqlari bilan boyitilganligi.

Masalan, darslikda 2000 yildan keyingi muddatdagi ilmiy yangiliklar

keng yoritilgan. Jumladan, Stille reaksiyasidagi oraliq mahsulotlar

degidrobenzolning 8K haroratda IQ-spektrda qayd etilishi va boshqalar.

– Alkanlar sintezida litiy dialkilkupratlarning ishlatilishi. Bu usul

Vyurs reaksiyasining imkoniyatlarini yanada kengaytirdi.

– Kaliksarenlar va bosliqa supramolekulyar birikmalar haqidagi

m a’lumotlarning koltirilishi. Oldingi darsliklarda fenolformaldegid

smolalar keltirilgan bo’lsada, ularga o ‘xshash reaksiyalar asosida

olinadigan, tuzilishi va xossalari jihatidan qiziqarli boMgan analogik

birikmalarga ahamiyat qaratilmagan.

– Tushuncha va ina’lumotlarga yetarlicha izoh berilganligi. Masalan,

Reney nikeli, benzinning navlari kabi tusluinehalarga izohlar berilgan.

– Nobel mukofoti sovrindorlarining ishlariga katta ahamiyat

berilganligi. Bu mukolbt sohiblarining crishgan natijalari va ulardan

foydalanish nafaqat organik kimyo uchun, balki insoniyatning boshqa

hayotiy ehtiyojlari uchun muhim boigan birikmalarni olishga imkon

– 0 ‘zbek olimlarining ilmiy ishlariga e’tibor qaratilganligi. Ushbu

ma’lumotlar yoshlarimizning ulug‘ ustozlar ishlaridan ibrat olishlariga,

ularda vatanga niuhabbat

xizmatiga bei bogMashlariga korinaklashadi.

– Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish, sog‘liqni saqlash

sohalariga munosib o‘rin berilganligi. Ma’lumki kimyoviy birikmalarni

ishlatishda me’yorga amal qilmaslik salbiy oqibatlarga olib keladi. Shu

munosabat bilan ishlatilishi ta’qiqlangan freonlar, amfetaminlar,

pestitsidlar, ularning o ‘miga taklif qilingan birikmalar (masalan, tabiiy

pestitsidlar) haqida ma’lumotlar berilgan.

– Estetik jihatdan darslikning dizayniga e’tibor qaratilganligi.

foydalanilganligi. Kimyoviy modellarni ko‘rganda har bir kishida

hayratlanish, qiziqish paydo bo‘ladi, ularni tasavvur qilish va shunday

qiziqarli strukturalarni hosil qilishga bo‘lgan ishtiyoq uyg‘onadi,

ularning ijodkorlariga hurmat shakllanadi.

– Predmetlararo munosabatlarga keng o‘rin berilganligi. Zamonaviy

texnologiyalar, elektronika, optika, tibbiyot anjomlari va dori-damionlar,

qurilish materiallari haqida ma’lumotlarning berilishi organik kimyo

fanini fizika, matematika, biologiya, tarix, geografiya fanlari hamda

hayot bilan bevosita yoki bilvosita bog‘laydi.

Ushbu organik kimyo darsligi 5140500 kimyo yo‘nalishidagi o‘quv

dasturiga mos holda yozilgan. Lining yoshlarimizning ma’naviy, ilmiy

va ma’rifiy jihatdan boyishlarigayordam berishiga ishonamiz.

Darslik kamchiliklardan xoli bo’lmasligi mumkin. Uning haqida

bildiriladigan fikr va mulohazalami mamnuniyat bilan qabul qilamiz.

B IR IN C H IQ IS M

1. Organik kimyo fani

Barcha organik bivikmalar tarkibida uglerod elementi borligini

e’tiborga olib nemis kimyogari X.G. Gmelin 1848 yilda: “Organik

kimyo – uglerod birikmalarining kimyosi” degan dastlabki ta’rifni

bergan. M a’lumki uglerod birikmalarining ayrimlari (CO, C 0 2, karbonat

va sianid kislota, ularning tuzlari va b.) noorganik moddalar qatoriga

kiradi. Shularni hisobga olgan holda K. Shorlemmer organik kimyoni

aniqroq holda quyidagicha ta’riflagan: “Organik kimyo – uglevodorodlar

va ularning hosilalari kimyosini o ‘rganadigan fandir

birikmalar tarkibiga uglerod va vodoroddan tashqari kislorod, azot,

oltingugurt va boshqa elementlar ham kirishi mumkin.

Organik kimyo darsligi organik kimyoning nazariy va eksperimental

asoslarini, tabiiy va ikkilamchi xomashyolardan toza moddalarni

ajratish, organik birikmalarni laboratoriya va sanoat sharoitida sintez

reaksiyalarning mexanizmlari, organik moddalarning

organik kimyo sohasidagi mashhur olimlar va ularning ishlari kabi

ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi.

2. Organik kimyoning rivojlanish tarixi va dastlabki nazariyalar

Turli organik birikmalarni olish usullari qadimdan ma’lum b o iib

kelgan. Masalan, qadimgi Misr va Rimda o‘simliklardan tarkibida

indigo va alizarin birikmalari saqlagan bo‘yoqlar olingan. Ko‘pgina

xalqlar shakar va kraxmal saqlagan xomashyodan spirtli ichimliklar va

sirka tayyorlashni bilishgan. Eramizdan oldingi 1300-1 OOOyillarda

qadimgi Gretsiyada chiqindilaming o‘g ‘it xossalari, Xitoyda esa porox

tayyorlash ma’lum bo‘lgan.

Alkimyogar Jobir ibn Hayyonni (Gaber, 721-815) ko‘pgina olimlar

“eksperimental kimyoning otasi” deb atashadi. U eksperimental

(tajribaviy) kimyoga asos solgan va ayrim kislotalar (sirka, limon, uzum

kislotalari va b.) haqida ma’lumotlar yozib qoldirgan. U grek va misr

sistemalashtirgan va laboratoriya tajribalariga tayangan. Hayyon

o‘quvchilari bilan ko‘plab preparativ kimyo usullarini ishlab chiqqan:

kristallash, filtrlash (moddalarni tozalash) usullari haqida asarlar yozib

Al-Kindi (Alkindus, 800-870) vino (may)ni haydab toza spirt olish

haqida (850yy), Muhammad Ar-Roziy (Rhazes yoki Abubater, 865-925)

nazorat qilinadigan distillash va ekstraksiya haqida (900yy) risolalar

yozgan. “Sirlar kitobi”da Ar-Roziy birinchi bo‘lib barcha moddalarni

yer (minerai), 0‘simlik va hayvondan olinuvchi sinflarga ajratgan;

shuningdek, erish, haydash, suyuqlanish, distillash, quyuqlashtirish

(сгущение; thickening) usullari va b. haqida asarlar yozib qoldirgan.

Beruniy (973-1048) va Ibn Sino (980-1037) ham o‘z ishlari bilan

kimyo rivojiga munosib hissa qo‘shganlar. At-Tusiy (1201-1274)

massalar saqlanish qonunining dastlabki talqinini (1250y) keltirgan. A.

de Villanova (1235-1311) efir moylari tayyorlash (1280y) haqida risola

asrdan boshlab yatrokimyo deb ataluvchi davrda asosiy

izlanishlar dori vositalarini ajratish

va ishlatishga qaratilgan:

o‘simliklardan efir moylari ajratilgan, dietil efir, yog‘ochni quruq

haydab yog‘och spirti (metanol) va qo‘rg’oshinli qandni haydab sirka

kislota, qahraboni haydab esa qahrabo kislota olingan. Lavuaze

kimyoviy birikmalar tarkibini aniqlashning miqdoriy usullarini ishlab

*Haydash – moddalarni qattiq yoki suyuq holatdan gaz holatga

o ‘tkazib, so ‘ngra qaytadan suyuq holatga keltirish usuli.

XVI-XVII asrlarda ba’zi 0‘simlik mahsulotlarini haydash natijasida

organik birikmalar olish amalga oshirilgan. Sheele bir necha organik

kislotalarni (olma, uzum, limon, gallat, sut, oksalat) ajratib oigan (1769­

1785). Ruel inson peshobidan mochevinani ajratgan (1773y).

Berselius o‘simlik va hayvonlardan olinadigan moddalarni umumiy

nomga birlashtirib “organik birikma” deb atadi (1807y). U “organik

moddalar faqat tirik organizmda hayotiy kuch (vita – hayot) ta’sirida

hosil bo‘ladi” degan fikrni ilgari surib, vitalizm nazariyasiga asos soldi.

Vyoler ammoniy sianatning (NH4OCN) suvli eritmasini bug‘latish

orqali dastlabki sintetik organik modda – mochevinani (1828y), Kolbe

sirka kislotasini, Bertlo H2S va CS2 dan metanni, Butlerov formalindan

qand moddasini sintez qildi. XIX asrning birinchi yarmida katta

umumlashtirishlar qilindi: organik birikmalarni analiz qilish usullari

takomillashtirildi (Berselius, Libix, Dyuma, Shevryol), dastlabki

moddadan mahsulotgacha o‘zgarmasdan o ‘tib boruvchi atomlar gurubini

radikallar deb ataldi va bu ma’lumotlar asosida fanga radikallar

nazariyasi kiritildi (Vyoler. Gey-Lyussak, Libix, Dyuma). Tiplar

nazariyasiga (Jerar, 1853y) ko’ra organik birikmalar noorganik

birikmalar hosilasi sifatida qaraldi (vodorod, suv, vodorod xlorid,

ammiak tiplari), ulardagi vodorod atomlarini organik radikallarga

almashtirish natijasida organik moddalar hosil boMishi tushuntirildi;

fanga izomeriya (Berselius) tushunchasi kiritildi.

Franklend metalorganik birikmalarni o‘rgandi va uglerodning IV

1858y), C-C oddiy va C=C qo‘sh

bog‘larining mavjud boMishi postulat sifatida kiritildi. Kuper valentlikni

chiziq (shtrix) bilan belgilashni (1858y) taklif qildi. Natijada organik

birikmalar tuzilish formulalarini yozishda kimyoviy bogMar chiziqlar

bilan ko‘rsatiladigan boMdi.

Organik kimyo va kimyo sanoatining rivojlanishiga

qa’shgan hissasi uchun A. Buyer I905y Nobel mukofoti

sohibi bo’lgan. Organik ho’yoqlar va aromatik birikmalar

ustida ladqlqotlar alib borgan. Birinchi kashfiyotini Bayer

12 yoshlda mix va natriy karbonati – yangi qo ‘sh tuzini

otishdan bashlagan. Mishyakorganik birikmalar sohasida

ishlagan, barbitur kislotasi va barbituratlarni kashf qilgan.

Organik kimyo amaliyotiga Zn kukuni bilan qa)’tarishni

olib kirgan (naftalin —> tetragidronaftalin, mezitilen —>

tetragidromezitilen). Indigoni dinitrofenildiatsetilendan

sintez qilib, uning tuzilish formulasini taklif qilgan. Bu

ishlar sintetik indigoni sanoatda ishlab chiqish imkonini

berdl. Uglevodorod halqalarining kuchlanish nazariyasini ilgari surgan. Tuzilish

nazariyasiga sis-trans-izomeriya tushunchasini kiritgan. Adolf fon Bayer nemis

organik kimyogarlari maktabining asoschisi bo ‘lib, G. O. Viland, K. Grebe,

K. T. Liberman, V. Meyer, E. Fisher. E. Buxner va b. uning o ‘quvchilaridir.

Organik birikmalarni sanoat miqyosida sintez qilish yoMga qo‘yildi

(Gofman, Perkin), sintetik bo‘yoqlar: movein, fuksin, sianin va

azobo‘yoqlar olindi. Zininning

anilinni sintez qilish usuli takomil­

lashtirildi va anilin bo‘yoqlari sanoati tashkil qilindi (1842y). Bayer

laboratoriyasida tabiiy bo‘yoqlarni sintetik usuilarda olindi (indigo va

uning hosilalari, alizarin, ksanten, antraxinon bo‘yoqlari).

Moddaning kimyoviy va fizikaviy xossalari uning tuzilishiga

bog4liqligi g‘oyasi yuzaga keldi (Butlerov, 1861y), natijada kimyoviy

tuzilishning klassik nazariyasi paydo b o id i (murakkab zarrachaning

kimyoviy tabiati uning tarkibiga kiruvchi elementar zarrachalar

tabiatiga, ularning miqdori va kimyoviy tuzilishiga bog’liq). Kimyoviy

tuzilish nazariyasi organik kimyoning rivojini jadallashtirdi: 1865y

Kekule benzolning tuzilish formulasini taklif etdi, so‘ngra bog‘laming

ossillyatsiyasi g‘oyasini ilgari surdi; Markovnikov va Zaytsevlar fanga

reaksiya yo’nalishi va kimyoviy tuzilish orasidagi bogMiqlikni

ifodalovchi qoidalar kiritdilar. Vislitsenusning (+) va (-) sut

kislotalarining kimyoviy tuzilishi bir xil ekanligi to‘g‘risida olgan tajriba

ma’lumotlari (1873y) fazoviy tuzilish nazariyasining (Vant-Goff, Le

Bel, 1874y) yuzaga kelishiga xizmat qildi, unga ko‘ra IV valentli C

atomi tetraedrik tuzilishga ega bo‘lishi postulati kiritildi, shuningdek, 4

xil o ‘rinbosar tutgan uglerod atomi mavjud bo‘lganida fazoviy – ko‘zgu

(aks) izomeriya yuzaga kelishi aniqlandi (qo‘sh bog‘li moddalai’ uchun

geometrik izomeriya). Shular asosida fazoviy kimyo (stereokimyo) –

molekuladagi atomlarning uch oMchamli fazoda joylashishi haqidagi fan

yuzaga keldi, fazoviy tuzilishning modda xossasiga ta’sir qilishi

ko‘rsatildi. Konfiguratsiya, konformatsion analiz, molekulyar mexanika,

optik faollik, xirallik tushunchalari paydo bo‘ldi.

Bayer, Laar, Klayzen, Knorre ishlarida dinamik izomeriya – tautomeriya

tushunchasi rivojlantirildi. Bu ishlarning barchasi sintetik organik

kimyoning rivojlanishiga xizmat qildi. XIX asr oxiriga kelib

uglevodorodtar, spirtlar, aldegidlar, ketonlar, karbon kislotalar, galogenli

va nitrobirikmalar, azot- va oltingugurt saqlagan birikmalar, aromatik

tabiatli geterotsiklik birikmalar muhim vakillarining sintezi amalga

oshirildi. Dienlar, atsetilen va allenlar olish usullari ishlab chiqildi

(Favorskiy), kondensatsiya reaksiyalari ochildi (Vyurs, Borodin, Perkin,

Klayzen, Mixael, Fridel, Krafts, Knyovenagel va b.). Uglevodlar, oqsil

va purin hosilalarini olish, organik sintezda fermentlami qo‘llash,

peptidlar sintezi sohalarida katta yutuqlarga erishildi (Fisher, 1894y).

Vallax ishlari bilan terpenlar kimyosi va xushbo‘y moddalar sanoatiga

Vilshtetter kokain (1897y) va xlorofill (1907-1911) tuzilishini

aniqladi. Magniyorganik birikmalar yordamidagi sintezlar (Grinyar,

1900-1920) va uglevodorodlarning katalitik o‘zgarishlari (Zelinskiy,

191 Oy) organik sintez rivojiga katta hissa bo‘lib qo‘shiIdi, neft kimyosi

rivojlana boshladi. Erkin radikallar kimyosi Gombergning (1900y)

trifenilmetil radikalini olishi bilan boshlanib, Chichibabin, Viland va

Goldshmidt ishlari bilan davom ettirildi.

1917y Lyuis kimyoviy bog‘ni elektron juftlar yordamida tasvirlash

taklifi bilan chiqdi. Xyukkel aromatik uglevodorodlarning xossalarini

tushuntirish uchun kvant nazariyani qoiladi (193 ly), bu bilan organik

kimyoda yangi yo‘nalish bo‘lgan kvant kimyoga asos solindi. Ingold

to’yingan uglerod atomidagi almashinish reaksiyasining tezligini

o‘rgandi (1933y), bu esa katta ko‘lamdagi organik reaksiyalar

mexanizmini o‘rganishga yo‘l ochib berdi.

Keyinchalik kimyogarlar toshko‘mir va koks tarkibini o‘rgana

boshladilar, bu esa XIX asr oxirlariga kelib organik sintez sanoatining

yuzaga kelishi va rivojlanishiga sabab bo‘ldi. 0 ‘tgan asrning 50-60

yillarida organik sintezning asosiy e’tibori neft asosidagi moddalarga

Neftkimyoning rivojlanishi esa polimerlar kimyosining shakllanishiga

XX asr boshlarida Preglning organik birikmalar mikrotahlili

(mikroanaliz) asoslarini ishlab chiqishi tabiiy birikmalar kimyosi

rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi, Viland (19lOy) o‘t kislotalari tabiatini

aniqladi, Vindaus (1913-1915) xolesterin, Fisher (1927-1929) porfirin,

bilirubin va geminlami sintez qildi, Xeuors uglevodlar tuzilishini

aniqladi, C vitamini sintez qilindi, Karrer va Kunlar (1911-1939)

karotinoidlar va B2, B6, E, K vitaminlarini olishdi; alkaloidlar, jinsiy

gormonlar, terpenlar kimyosi rivojlandi (Butenandt (1929-1961),

Rujichka (1920-1924), Orexov va Robinson).

Akademik A.P. Orexov (1881-1939) alkaloid saqlagan 800dan ortiq

o ‘simliklarni sistematik o‘rganishni yo‘lga qo‘ygan. Uning rahbarligida

lOOdan ortiq yangi alkaloid saqlovchi o ‘simliklar aniqlanib, efedrin,

salsolin, anabazin va boshqa alkaloidlarni sanoat miqyosida olish yo‘lga

Organik kimyo kitobi

Saytimizdagi elektron kitoblarni 3 usulda o’qish mumkin: kitobxon mobil ilovasi, kitobxon windows dasturi yoki onlayn sayt orqali

Kitobni qanday sotib olish mumkin?

Ketma-ketlik bo‘yicha tavsiya: saytda qanday ro’yxatdan o’tish, saytdagi shaxsiy hisobni qanday to’ldirish mumkin, kerak bo’lgan kitob uchun qanday to’lovni amalga oshirish

Siz muallifmisiz?

Hurmatli mualliflar: Saytimizda asarlaringiz joylashtirilishini (yoki saytdan o‘chirilishini) istasangiz biz bilan shartnoma tuzish uchun bog‘lanishingizni so‘raymiz.

Savol-javoblar

Agar men O‘zbekistonda bo’lmasam, qanday qilib kitob sotib olishim mumkin?
Nima uchun PDF formatini yuklab ololmayman?
Internetsiz kitobni qanday o‘qish mumkin?
va boshqa savollaringizga bizning javoblarimiz.

Organik kimyo

Ko‘rganlar, jami:
Hammuallif:

Husnutdin Muhitovich Shohidoyatov Habibulla Sayfullaevich Tojimuhamedov

Nashr yili:
ISBN raqami:

Kitob mahsulotlarining xarakteristikalari, yetkazib berish shartlari, tashqi ko’rinishi va rangi haqidagi ma’lumotlar faqat ma’lumot uchun mo’ljallangan va joylashtirilgan paytda mavjud bo’lgan eng so’nggi ma’lumotlarga asoslanadi.

Elektron kitob
E’tibor bering “Sotib olingan kitoblar qanday o’qiladi?” bo’limi bilan tanishib chiqing!

Buyurtma berish uchun, avtorizatsiyadan o’ting

Do‘stlarizga tavsiya eting

• Annotatsiya
• Fikr va mulohazalar

Darslik 5140500 Kimyo yo‘nalishi bo‘yicha Davlat ta’lim standarti
va оrganik kimyo fani dasturi asоsida tayyorlangan bo‘lib, оrganik
kimyoning barcha bo‘limlarini o‘z ichiga оladi. Unda оrganik
birikmalarning turli sinflari, ularning nоmlanishi, izоmeriyasi, оlinish
usullari, fizikaviy, kimyoviy хоssalari va ishlatilishi bayon qilingan.
Оrganik reaksiyalarning meхanizmlari zamоnaviy bilimlar asоsida talqin
etilgan. Unda 150dan оrtiq Nоbel mukоfоti sоvrindоrlari va o‘zbek
оlimlari ilmiy ishlarining natijalari to‘g‘risida ma’lumоtlar berilgan.
Оrganik birikmalar tuzilishini kimyoviy va spektral usullarda aniqlashga
katta e’tibоr qaratilgan. Har bir bоb охirida mavzuga оid savоl va
tоpshiriqlar berilgan.
Оrganik kimyo darsligi universitetlar va bоshqa оliy o‘quv
yurtlarining kimyo yo‘nalishidagi talabalariga mo‘ljallangan. Undan
maktab, akademik litsey, kоllejlarning iqtidоrli o‘quvchilari, оlimpiada
qatnashchilari, yosh o‘qituvchilar, hamda ilmiy tadqiqоt institutlarining
хоdimlari ham fоydalanishlari mumkin.