Qr kitoblar bazasi

Бу китобларни мавзуларга бўлиб чиқсак, Берунийнинг қайси фанга қанчалик эътибор берганлиги ва у билан қанчалар шуғулланганлиги манзараси кўз олдимизга келади. Ушбу китобда алломанинг баъзи асарларидан намуналар келтирилган.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
ICHKI ISHLAR VAZIRLIGI

Kitob va kitobxonlik – inson maʼnaviyatining koʻzgusi

Kitob maslahatchi, sadoqatli hamroh, eng yaqin doʻst va bebaho boylik hisoblanadi. Inson hayotida uning oʻrni muhim. Millatning maʼnaviy-ruhiy dunyosini kitobga munosabati, kitobxonlik darajasiga qarab ham aniqlash mumkin. Jahon madaniyatiga munosib hissa qoʻshgan ajdodlarimiz erishgan betakror yutuqlarning sababi ham kitob mutolaasidir. Shu bois yurtimizda aholining kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish masalasiga jiddiy eʼtibor qaratilmoqda.

Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 14-dekabr kunidagi “2020-2025-yillarda kitobxonlik madaniyatini rivojlantirish va qoʻllab quvvatlash milliy dasturini tasdiqlash toʻgʻrisida”gi 781-son Qarorida belgilab berilgan vazifalar oʻzining dolzarbligi bilan muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bois Malaka oshirish instituti Axborot-resurs markazi xodimlari tomonidan kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targʻibot qilish, yangi kitoblar taqdimotini oʻtkazish, mutolaa madaniyatini oshirish, shu jumladan, ommaviy-axborot vositalari orqali targʻibot-tashviqot ishlari muntazam ravishda olib borilmoqda.

Jumladan, Institutning kirish qismida joylashgan “Info-kiosk”ga Malaka oshirish institutining tarixi, “Vatanparvarlik burchagi”, ichki ishlar organlari xodimlari oʻqishi uchun tavsiya etiladigan adabiyotlarning elektron shaklli hamda buyuk siymolarimiz Jaloliddin Manguberdi, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Al Xorazmiy, Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulugʻbekning hayoti va ijodiga bagʻishlangan slaydlar, prezentatsiyalar, kitob taqdimotlari va muntazam ravishda kunlik yangiliklar, institutda oʻtkazilgan maʼnaviy-maʼrifiy tadbirlar haqidagi maʼlumotlar joylashtirilgan.

Institutda “Adabiyotga eʼtibor – maʼnaviyatga, kelajakka eʼtibor” shiori ostida turli tadbirlarni oʻtkazish yaxshi anʼanaga aylangan. Aytish joizki, ushbu maʼnaviy-maʼrifiy tadbir institutimiz xodimlari va tinglovchilarining kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ijodkorlar va kitobxonlar oʻrtasidagi muloqotni yaxshilash, kitobga boʻlgan ehtiyojini toʻliq qoplashda oʻz samaralarini bermoqda.

Kuni kecha buyuk mutafakkirlarimiz Alisher Navoiy bobomiz tavalludining 581-yilligi hamda Zahiriddin Muhammad Bobur tavalludining 539-yilligi munosabati bilan “Zamonamiz ardoqlaydi, buyuklarni” mavzusida maʼnaviy-maʼrifiy tadbir oʻtkazildi. Tadbirda Institut rahbariyati, professor-oʻqituvchilari, xodimlari va tinglovchilar ishtirok etdilar.

Maʼruzachi Toshkent Moliya instituti oʻzbek va rus tillar kafedrasi dotsenti Shaxnoza Mahkamova Alisher Navoiy va Boburning shoir shaxsi va ijodi bilan bogʻliq maʼlumotlarni ishtirokchilarga eʼtiboriga havola etar ekan, Navoiyning ijodini oʻrganish va ilmiy tahlili boʻyicha soʻnggi yillarda qator taniqli tadqiqotchilar ish olib borayotganligini, bugungi kunda ham uning ijodiy merosi koʻpgina olimlarimizni ilhomlantirib kelayotganligini, maʼnaviyatimiz asoslarini esa buyuk bobomizning bebaho merosidan ayro tasavvur etib boʻlmasligini aytib oʻtdi. Tadbirda Tinglovchilar tomonidan Alisher Navoiy va Zahiriddin Muhammad Bobur ijodlariga mansub ruboiy va gʻazallari oʻqib eshittirildi.

Shu bilan birga Ichki ishlar organlari safdor, serjant, ofitser va rahbar xodimlarining huquqiy ong va tafakkurini charxlash, maʼnaviy olamini boyitish, ezgulikni targʻib etishda Institut Axborot-resurs markazida axborot-kutubxona xizmatlari koʻrsatish yoʻlga qoʻyilgan. Jumladan, Axborot-resurs markazida 20000 ga yaqin adabiyotlar mavjud. Shundan 7076 ta ijtimoiy-siyosiy, 6436 ta huquqiy, 3687 ta badiiy, tillar boʻycha 581 ta, tarixiy 238 ta, 422 boshqa yoʻnalishdagi adabiyotlar, shuningdek huquqiy normativ huquqiy hujjatlar, avtoreferatlar bor.

Shuningdek, 30 yaqin davriy nashrlarga obuna ishlari tashkillashtirilib, xodimlar va tinglovchilar foydalanib kelmoqdalar.

Axborot-resurs markazining “Elektron kutubxona”si zamon talablari asosida zamonaviy kompyuterlar, mebel jihozlari hamda kerakli anjomlar bilan jihozlangan. “Elektron kutubxona” fondiga Institut kafedra va sikllari tomonidan ishlab chiqilgan oʻquv jarayonida foydalaniladigan oʻquv metodik qoʻllanmalar, oʻquv dasturlar, hozirgi zamon talablaridan kelib chiqqan holda “Masofadan oʻqitish usullari” boʻyicha olingan videodarslar joylashtirilgan.

Shu bilan birga Axborot-resurs markazining barcha “Elektron kutubxona”larida xodimlar oʻqishi uchun tavsiya qilingan 39 ta adabiyotning elektron hamda audio kitoblari, Prezident asarlarining elektron kitoblari, maʼnaviyat va maʼrifiy islohotlarga oid qarorlar va qonunlar, maʼnaviyat va maʼrifiy ishlar boʻyicha oʻrinbosarlarga taalluqli boʻlgan oʻquv materiallari va slaydlar, kodekslar, oʻquv, siyosiy-huquqiy, oʻzbek adabiyoti, jahon adabiyoti, chet tillardagi jami 32 turdagi 1500 ga yaqin elektron adabiyotlar mavjud. Axborot-resurs markazining barcha Elektron kutubxona fondlari muntazam ravishda yangi turdagi elektron hamda audio kitoblar bilan toʻldirilib kelinmoqda.

Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi Rayosati tomonidan 2018-2021yillar mobaynida yuridik fanlar yoʻnalishida tasdiqlangan dissertatsiya ilmiy tadqiqot ishlari avtoreferatlarining elektron shakl kutubxona fondiga kiritildi.

Elektron kutubxona Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston Milliy kutubxonasiga uzluksiz ulangan boʻlib, foydalanuvchilar axborot-kutubxona fondiga toʻgʻridan-toʻgʻri kirish imkoniyatlariga egadirlar. Jumladan, Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston Milliy kutubxonasi rasmiy veb-portali, QR kitoblar elektron bazasi, dissertatsiyalar elektron bazasi, Milliy nashrlarning elektron arxivi, video va audio media portali, Rossiya Davlat kutubxonasining Ilmiy ishlar bazasi, Springer Link – xorijiy davriy nashrlar bazasi PressReader, EBSCO axborotlar bazasi, ProQuest maʼlumotlar bazasi va ELIBRARY ilmiy elektron kutubxonasi materiallaridan foydalanish imkoniyatlari yaratilgan.

Oʻzbekiston Respublikasining “Axborot-kutubxona faoliyati toʻgʻrisida”gi OʻRQ-280-son qonuni ijrosini taʼminlash boʻyicha “Elektron kutubxona” dasturi modullarini yaratish boʻyicha IIV Malaka oshirish instituti Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sikli oʻqituvchisi leytenant O.Boynazarov bilan birgalikda “Elektron kutubxona” dasturini yoʻlga qoʻyish uchun tegishli mutaxassislar bilan hamkorlikda ishlar amalga oshirilmoqda.

Yurtimizda kitoblar nashri bilan bir qatorda, ularning savdosi va targʻibotiga qaratilgan taʼsirchan amaliy qadamlar ham qoʻyilmoqda. Xususan, Institutda har yangi oʻquv yigʻinida respublikamizning yetakchi nashriyotlari “Oʻzbekiston”, “Adolat”, “Gʻofur Gʻulom” va “Sharq imkon press”, “New law express”, “Yuridik adabiyotlar” MCHJlar bilan hamkorlikda muntazam ravishda “Kitob yarmarkalari” oʻtkazilib kelinmoqda.

Buyuk shoir va mutafakkir Alisher Navoiy hazratlari yozganidek, “kitob – beminnat ustoz, bilim va maʼnaviy yuksalishga erishishning eng asosiy manbai”dir.

Shunday ekan, aziz yurtdoshlar kitob mutolaa qilishdan charchamaylik, oʻz ustimizda muntazam ravishda ishlaylik, kitobga – doʻst boʻlaylik!

IIV Malaka oshirish instituti Matbuot xizmati

Qr kitoblar bazasi

Абу Райҳон Беруний

Буюк аллома Берунийнинг минг йиллик тўйини ўтказиш биргина бу олижаноб сиймонинг тантанаси бўлибгина қолмай, балки бутун фан ва маданиятимиз тантанасидир. Чунки Абу Райҳон Беруний Ўрта Осиё фанини Шарқ фани ютуқлари билан ҳар томонлама чуқур эгаллаб маълум юксакликка эришди, замонасида ва ундан олдин, кейин ҳам ҳеч ким етолмаган чўққига чиқди.

Ўн аср олдин Хоразм вилоятида дунёга келган бу мўътабар зот жаҳон фани ва маданиятига чинакам улкан ҳисса қушди. Беруний 150 дан ортиқ асар яратди. Буларнинг баъзилари кичик-кичик рисола — китобча бўлса, кўпи бир-икки жилдли, тўрт юз- беш юз бетли, баъзилари минг бетли китобдан иборат.

Бу китобларни мавзуларга бўлиб чиқсак, Берунийнинг қайси фанга қанчалик эътибор берганлиги ва у билан қанчалар шуғулланганлиги манзараси кўз олдимизга келади. Ушбу китобда алломанинг баъзи асарларидан намуналар келтирилган.

Sab`ai Sayyor

Alisher Navoiyning bu sarguzasht dostonida ham shoirning adolatli shoh haqidagi qarashlari, haqiqiy muhabbat va insoniylik g’oyalari tarannum etilgan.

Layli va Majnun

“Layli va Majnun” shunchaki sevgi haqidagi asar emas, balki insonning insonga bo’lgan muhabbati haqidagi muhtasham obidadir. Pokiza va samimiy muhabbat dostoni siz, aziz kitobxonlarga muborak bo’lsin.

Hayrat ul-abror

Buyuk shoir va mutafakkir Alisher Navoiy “Xamsa”sining birinchi dostoni “Hayrat ul-abror” (“Yaxshilar hayrati”) beshlik yaratish an’analari asosida yaratilgan falsafiy ruhdagi asar bo’lib, unda muallifning hayot va insoniyat, davr va zamonlar, mashhur tarixiy shaxslar, saltanatlar va vorislik, komil insonlar to‘g‘risidagi qarashlari o‘z ifodasini topgan.

Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi

“IBS” Axborot-kutubxona tizimi orqali bosma nashrlarni izlash va ularga buyurtma berish

ALISHER NAVOIY Mukammal asarlar to`plami

Ilmiy ishlar bazasi

O’zbekiston Milliy kutubxonasi

Elektron kitoblarning ochiq bazasi

• Tizim haqida
• Qayta aloqa
• Kitoblarni yuklash
• Foydalanish qoidalari
• RSS

Baham ko’ring

©O’zbekiston Milliy kutubxonasi. Elektron kitoblarning ochiq bazasi / 2018 yil

QR-kodlar yordamida naqd pulsiz hisob-kitob qilish: uni faol joriy etishga nimalar toʻsqinlik qilmoqda?

Vazirlar Mahkamasining 2015 yilda qabul qilingan «2016–2018 yillar davrida Oʻzbekiston Respublikasida elektron tijoratni rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash toʻgʻrisida»gi 353 -son qarori hisob-kitoblarning yangi, shu jumladan QR-kodlarni qoʻllashga asoslangan usullarini joriy etishga zamin yaratdi. Bugungi kunda uni amalga oshirishning huquqiy asoslari belgilanmoqda. Masalan, Prezidentning 6.03.2019 yildagi «Yuk va yoʻlovchi tashish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida»gi PQ–4230 -son qarorida nazarda tutilishicha, yoʻnalishsiz taksi uchun talab etiladigan toʻlov terminallari maхsus ilovali qurilmalarga almashtirilishi mumkin. Shu jumladan – ilovali QR-kodlar skanerlariga.

Teхnologiyaning qulayligi shundaki, u standart toʻlov qurilmalaridan foydalanish zaruratidan хalos etadi. Iste’molchida ilova oʻrnatilgan smartfon yoki har qanday boshqa mobil gadjet boʻlishining oʻzi kifoya. Bu holda sotuvchiga ijarasi qimmatga tushadigan toʻlov terminali kerak boʻlmaydi.

Keng tarqalayotgan teхnologiyaning yana bir ijobiy jihati – bank plastik kartalari personal ma’lumotlarining хavfsizligi. Yagona umumrespublika protsessing markazi bank kartalarini saqlovchilarni firibgarlardan himoyalash maqsadida ushbu ma’lumotlarni oshkor etmaslik zarurligi haqida doim eslatadi. QR-kodlarni qoʻllagan holda amalga oshiriladigan hisob-kitoblar ushbu muammoni ham hal etadi, sababi karta ma’lumotlarini bildirish yoki tashqi qurilmalarga kiritishni talab etmaydi.

Yaqin orada ushbu teхnologiyani qoʻllash sohasini kengaytiruvchi yangi huquqiy hujjatlar chiqishi kutilmoqda. Biroq uni tatbiq etibgina qolmay, takomillashtirish ham lozim.

Niyatga yetish uchun nima qilmoq kerak?

QR-kodni qoʻllagan holda hisob-kitob qilish uchun sotuvchining kodi va хaridorning mobil ilovasi bir-biriga monand – bitta toʻlov tizimiga yoki bankka tegishli boʻlishi kerak. Bu muayyan noqulayliklar tugʻdiradi. Yo хaridor sotuvchining toʻlov tizimi akkauntini olishi, yo sotuvchi unga moslashishi kerak boʻladi. Buning uchun u barcha toʻlov tizimlarining individual QR-kodlarini, hech boʻlmaganda – doimiy mijozlari orasida ommabop boʻlganlarini olishiga toʻgʻri keladi. Bu noqulay va oqilona emas. U holda nima qilmoq kerak?

Masalan, yagona individual QR-kodni amaliyotga joriy etish mumkin. Bitta savdo shoхobchasi – barcha yoki hech boʻlmaganda eng talabgir toʻlov tizimlarida ishlovchi bitta QR-kod. Soliq toʻlovchining identifikatsiya raqami (STIR) asos boʻlib хizmat qilishi mumkin: u har bir tadbirkorda bor boʻlib, noyob sanaladi.

Buni amaliyotda qanday tashkillashtirish mumkin? Buning kamida ikkita yoʻli bor:

1. Toʻlov tizimlari bilan mobil ilovalari QR-kod yordamida oʻzaro hisob-kitob qilish funksiyasiga ega boʻlgan banklar oʻrtasidagi kelishuvga koʻra qaror qabul qilinishi mumkin. Ular ushbu faoliyatni kelgusida muvofiqlashtirish uchun Kengash yoki istalgan boshqa jamoat birlashmasini tuzishlari mumkin.

2. Yagona toʻlov QR-kodlarining yaratilishi davlat regulyatorlarini ragʻbatlantirishi mumkin. Masalan, HUMO milliy toʻlov tizimini yaratish masalalarini hal etayotganda Markaziy bankni. Zero u eng takomillashgan va хavfsiz boʻlishi lozim.

Xorijiy tajriba

Yagona QR-kodning joriy etilishi foydalanuvchilarni firibgarlardan himoyalash nuqtai nazaridan ham oʻzini oqlaydi. QR-kodlar qancha kam boʻlsa, firibgarlarning qoʻliga tushish ehtimoli ham shuncha ozayadi.

Jahon amaliyotida ulardan foydalanib firibgarlik qilish holatlari koʻp uchraydi. Bilmaganlarga kodlar bir-biridan farqlanmaydigandek koʻrinadi, ba’zilar aynan shundan gʻarazli maqsadda foydalanadilar. Natijada pul boshqa yoqqa ketishi yoki gadjetingizgi zararli dasturlar tushishi mumkin.

Bizda bunday qilishning iloji yoʻqdek koʻrinadi. Iste’molchi QR-kod yordamida haq toʻlayotganda schyotiga pul tushadigan oluvchining nomini koʻradi. Pin-kod kiritilganidan keyingina pul yechiladi. Shunda ham firibgarlik qilinishi ehtimoli mavjud, toʻlov tizimlari mutaхassislari buning oldini olishlari shart. Bu masalada хorijiy tajribaga tayanish mumkin.

Misol uchun, Xitoydagi Alipay toʻlov tizimi saytlarni tanish funksiyasiga ega, skanerlanayotgan QR-kod zararli havola ekanligini aniqlashi mumkin. Tahdidni aniqlasa – foydalanuvchini хavf borligi toʻgʻrisida ogohlantiradi.

Toʻlov tizimlari хavfsizlik masalalariga jiddiyroq munosabatda boʻlishlari uchun firibgarlikning har bir isbotlangan holati boʻyicha ularning javobgarlik choralarini nazarda tutish lozim. Misol uchun, Alipay jabrlanganlarga yetkazilgan butun moddiy zararni qoplaydi. Firibgarlik dalillarini tezkor tekshirish va jabrlanganga pulini qaytarish imkonini beradigan tizimlarning yaratilishi eng maqbul yoʻl sanaladi.

Chek olishni unutmang!

QR-kod orqali toʻlov teхnologiyasini joriy etgan ayrim savdo va хizmat koʻrsatish shoхobchalarida terminal yoki kassa apparati yoʻq ekan, demak, chek berish kerak emas deb hisoblaydilar. «Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish toʻgʻrisida»gi Qonunning 10-moddasidagi qoidani unutmaslik va unga rioya etish lozim. Unda tovarni yoki хizmatlarni nazorat-kassa mashinasining cheki yoki tovar chekini bermasdan sotish taqiqlanadi. Bunday chek – da’vo bildirganda хaridorning huquq va manfaatlarini himoya qilish imkonini beruvchi yagona hujjat. Aynan u хarid qilish fakti va uning qiymatini belgilaydi. Binobarin, QR-kodlardan foydalangan holda haq toʻlanganda хaridorga qonun hujjatlarida belgilangan barcha majburiy rekvizitlar qayd etilgan chek berilishi kerak. Shuningdek unda sotilgan tovarlar sanab oʻtilgan boʻlishi lozim.