Ko‘zi ojizlar uchun Qur’on qayta nashr qilindi
Qur’onda qancha sura borligini bilib, muqaddas kitobning yana bir tarkibiy qismiga – oyat (Injil oyatining analogiga) e’tibor qaratish lozim. Arab tilidan tarjima qilingan “oyalar” “alomatlar” degan ma’noni anglatadi.
Dunyo dinlari tarixi — nazariya nima deydi? (foto)
Ma`lumotlarga ko`ra, dunyoda 10 mingdan ortiq din mavjud. Salkam 8 milliardni tashkil etuvchi jahon aholisining etnik tarkibiga nazar solsak, ikki mingga yaqin millat va elatdan iborat ekaniga guvoh bo`lamiz. Qiziq millatlar sonidan ham ko`p bo`lgan dinlar qanday yuzaga kelgan. Bu borada nazariyada qanday faktlar va tarixiy ma`lumotlar bor. Ushbu maqolada shu xususda olib borgan izlanishlarimizni jamladik.
Fanda dinlarning shakllanishi tarixiga oid ikki xil qarash mavjud. Birinchi qarashga ko`ra dinning paydo bo`lishi bevosita insoniyatning yaralishi bilan bog`liq. “Teologik yondashuv” ya`ni birinchi qarashga ko`ra, Xudo ilk insonlarni yaratishi bilan ularga O`zini tanitgan, natijada inson ilk dinga e`tiqod qila boshlagan. Bugun mavjud bo`lgan har qanday din o`zining tarixini insoniyat yaralishi – ilk inson bilan bog`lashini ko`rishimiz mumkin. Jumladan, islom dinida – Odam va Havvo, yahudiylik va xristianlikda – Adam va Eva, zardushtiylikda – Govmard va boshqalar. Mazkur ta`limotlar dinlarning muqaddas manbalarida bayon qilingan.
Teologik yondashuvga ko`ra, turli buyumlarga sig`inish va ko`pxudolik, jumladan animizm, totemizm, fetishizm va shomonlik yakkaxudolilikdan keyin yuzaga kelgan. (1-rasm)
1. Fetishizmga e’tiqod qiluvchilarning ma’budlari
Dinlarning kelib chiqishi haqidagi ikkinchi qarash fanda “materialistik yondashuv” deb nomlanadi. Mazkur qarashlarning paydo bo`lishi antik davrga borib taqalib, ilk bor qadimgi yunon faylasuflari qarashlarida aks etgan. XVII asrga kelib Evropada cherkov hokimiyatining susaya boshlashi, hurfikrlilik namoyandalari – din tanqidchilarining paydo bo`lishi, XIX asrning ikkinchi yarmida Charlz Darvin tomonidan “Turlarning kelib chiqishi” (1859) nomli asarning chop etilishi ham turtki bo`ldi. Qator olimlarning fikriga ko`ra din bu ijtimoiy hodisa, inson tafakkuri, emosiyalari mahsulidir. Mazkur qarash tarafdorlari dinlar soddadan – murakkabga, umumiylikdan – xususiylikka, ko`pxudolikdan – yakkaxudolikka tomon uzoq tarixiy evolyusion jarayonni bosib o`tgan deb hisoblashadi.
Materialistik qarash qo`rquv dinlarning kelib chiqishida asosiy rol o`ynagan hissiy holat ekanini ilgari suradi. Jumladan, ingliz faylasufi Gerbert Spenser (1820–1903) ham ibtidoiy qabila dinlarining kelib chiqishiga qo`rquv natijasida “ajdodlarga sig`inish” sabab bo`lganligini ta`kidlaydi. Spenser ijtimoiy hisob–kitoblarga suyangan holda, hayot qo`rquvining dinlardagi o`rniga alohida degan nazariyani ilgari surgan.
Raqamlarga murojaat qilsak, bugun eng ko`p tarafdorlarga ega dinlar 5 ta bo`lib, ular Islom, Xristianlik, Yahudiylik, Buddaviylik, Hinduizm sanaladi. Diniy e`tiqod mavzusi shaxsiy va erkin tanlovga asoslangan huquq bo`lishiga qaramay, bu borada turli-tuman statistikalar e`lon qilib boriladi. O`tgan 2021 yilgi raqamlarga ko`ra, xristianlik eng ko`p tarqalgan din bo`lib, unga dunyo bo`yicha 2,38 milliard kishi e`tiqod qiladi. Islom diniga e`tiqod qiluvchilar soni esa bugungi kunda 1,91 milliardni tashkil etmoqda. Hinduiylikka sig`inuvchilar soni esa 1,16 milliardga teng. Bu din tarqalish darajasi bo`yicha jahonda uchinchi o`rinda. Buddizmga esa esa 507 million kishi e`tiqod qiladi. Navbatdagi eng keng yoyilgan din yahudiylik bo`lib, unga e`tiqod qiluvchilar soni 14,6 million kishini tashkil etadi. Keling, endi eng ommalashgan ushbu besh dinning paydo bo`lish tarixiga nazar solsak.
1. Demak, izdoshlari soni bo`yicha dunyoda birinchi o`rinda turadigan Xristianlik (yunoncha christos – «muqaddas yog` surtilgan», «xaloskor») milodning I asrida Falastinda yuzaga kelgan. Xristianlik ta`limotining paydo bo`lishi Iso Masih shaxsi bilan bog`liq. Iso shaxsi haqidagi munozaralar fanda mifologik va tarixiy maktablarning paydo bo`lishiga olib kelgan. Mifologik maktab vakillari Isoni to`qima obraz sifatida bilishsa, tarixiy maktab tarafdorlari uning real shaxs bo`lganiga ishonch bildirishadi.
311 yilda xristianlik din sifatida rasmiy ravishda tan olindi. Shu asrning oxirida, imperator Konstantin davrida xristianlik davlat muhofazasini ado etuvchi va unga rahnamolik qiluvchi davlat diniga aylandi.
Xristianlikning muqaddas manbasi “Qadimgi Ahd” va “Yangi Ahd” deb nomlanuvchi ikki bo`limdan tarkib topgan “Bibliya” (yunoncha – “kitoblar”) kitobi hisoblanadi. (2-rasm)
2. “Bibliya” kitobi
1054 yilda xristianlik dini doirasida ilk yirik bo`linish ro`y berib, natijada pravoslav (Sharqiy xristianlik) va katolik (G`arbiy xristianlik) cherkovlari yuzaga keldi.
Pravoslavlik tarixan xristianlikning sharqiy yo`nalishi sifatida shakllandi. Nomlanishi yunoncha “orthodoxia” – “to`g`ri e`tiqod” tushunchasining rus tiliga tarjimasidan – Pravoslavlik so`zidan kelib chiqqan.
Katoliklik xristianlik dinining eng yirik yo`nalishi hisoblanadi. “Katolik” so`zi butun jahon, butun dunyo (umumiy, dunyoviy) degan ma`noga ega.
2. Islom dini eng keng tarqalgan navbatdagi din bo`lib, bu so`zning arab tilidagi lug`aviy ma`nosi – taslim bo`lish, bo`ysunish ma`nolarini beradi. Islom dini ta`limoti bo`yicha Muhammad payg`ambar (a.s.) avvalgi payg`ambarlar ishini davom ettirgan, ular dinini qayta tiklagan, Qiyomat oldidan yuborilgan oxirgi payg`ambar (Xotam al–anbiyo) – nabiy va rasul deb tan olinadi.
Islom dini VIIasrda Hijoz (G`arbiy Arabiston)da paydo bo`lgan. Islom dinining paydo bo`lishi xususida Islom manbalariga asoslangan diniy an`anada u ilohiy hodisa, insonlarni to`g`ri yo`lga solish uchun Alloh taolo tomonidan yuborilgan oxirgi ta`limot deb hisoblanadi. Islom talqinida dastlab yahudiy va xristianlar ham aynan musulmonlar e`tiqod qilgan Xudoga ishonganlar.
3. Qur`oni karim — Islom dinining muqaddas kitobi
Qur`oni karim Islom dinining muqaddas kitobi hisoblanadi. Mazkur kitobning bir necha nomlari bo`lib, ulardan “Qur`on” (arabcha – o`qish), “Furqon” (farqlovchi), “al–Kitob” nomlari mashhur. Qur`on 114 ta sura, 6236 oyatdan iborat. Sura Qur`ondan bir bo`lak bo`lib, eng kami uchta, eng ko`pi 286 oyatni o`z ichiga oladi. (3-rasm)
Qur`ondagi suralar o`z mazmuniga yoki nozil bo`lgan vaqtiga, ya`ni xronologik tartibiga qarab emas, balki Muhammad (s.a.v.) belgilab bergan tartib asosida payg`ambar vafotidan keyin jamlab yozilgan.
3. Yahudiylik dunyodagi eng qadimiy milliy dinlardan biri bo`lib, taxminan miloddan avvalgi ikkinchi ming yillikda Misrda paydo bo`lgan. Yahudiylik yagona Xudoga, muqaddas kitobga va payg`ambarlarga imon keltirilishi bilan milliy dinlardan, milliylashtirilishi bilan esa, ilohiy dinlardan ajralib turadi. Yahudiylikda diniylik va milliylik o`zaro birlashib ketgan bo`lib, ularni bir–biridan alohida tushunish mumkin emas. Yahudiylik dini vakillari tarixiy va adabiy – badiiy manbalarda “yahudiy”, “ibroniy” va “isroil o`g`illari” kabi nomlar bilan tilga olinadi.
4. “Tavrot” — Yahudiylikning muqaddas kitobi
“Tanah” va “Talmud” Yahudiylikning muqaddas kitoblari hisoblanadi. “Tanah” kitobi “Tora” (“Tavrot”), “Naviim” (“Payg`ambarlar”) va “Ketuvim” (“Kitoblar”) kabi uch bo`limdan tashkil topgan. “Tanah” nomi esa, ana shu uch bo`limning ibroniycha bosh harflarining qo`shilishidan hosil bo`lgan. (4-rasm)
4. Hinduiylik atamasi “Hind daryosi atrofida yashovchi” ma`nosini bildiruvchi fors so`zidan kelib chiqqan bo`lib, g`arb olimlari mintaqa xalqining dinini ifodalash uchun uni ishlatganlar. Hindlar esa o`z dinlarini “Sanatana Dxarma” – azaliy–abadiy din, deya nomlaydilar. Mazkur din, asosan Hindistonda tarqalgan bo`lib, mamlakat aholisining 83 foizi unga e`tiqod qiladi.
5. Hinduizm dinining ilohlari haykali
Hinduiylikda totemistik unsurlar yorqin namoyon bo`lib, bu, asosan, sigir, maymun, ilon kabi xayvonlarning ilohiylashtirilishida namoyon bo`ladi. Hinduiylikning aqidaviy, marosimiy va ramziy sohalardagi juda ham murakkab tizimi unga e`tiqod qiluvchilarning turlicha talqinida yana ham murakkablashib ketadi. (5-rasm)
5. Diniy–falsafiy ta`limot sifatida vujudga kelgan Buddaviylik bugungi kunda e`tiqod qiluvchilar soniga ko`ra, xristianlik, islom dinidan keyingi o`rinda turadigan jahon dinlaridan biri hisoblanadi.
Buddaviylik miloddan avvalgi VI–V asrlarda Shimoliy Hindistonda vujudga kelgan. Bu davrga kelib ko`p xudolikka asoslangan vedachilik, braxmanlik, jaynizm yangi ijtimoiy sharoitga javob bera olmay qolgan edi.
Buddaviylikning asoschisi Siddhartha (sanskritcha “ezguliklar keltiruvchi”) Gautama Shak`yamuni (mil. av. 567–488 y.) real tarixiy shaxs bo`lib, Hindiston va Nepal chegarasidagi Kapilavasta viloyatining Shak`ya qabilasi hukmdori oilasida tug`ilgan. Manbalarda uning ot minish, ov qilish, yugurish, kurash, she`r o`qish, husnixat va boshqa sohalarda mahoratli bo`lgani, bilimlarni oson o`zlashtirgani uchun donishmandlar unga saboq berishga ojiz qolganlari qayd etiladi. (6-rasm)
6. Budda haykali. Yaponiya
Umuminsoniy g`oyalarning targ`ib etilishi hamda har bir millatning Budda ta`limotini o`z tilida o`qib–o`rganishi mumkinligi buddaviylikning turli hududlarga tarqalishiga zamin yaratgan. Milodning birinchi asrlarida buddaviylik butunlay boshqacha tus oladi. Budda ilohiylashtirilib, xudo darajasiga ko`tariladi va unga sig`iniladi. Buddaviy donishmandlar fikricha, har bir inson juda ko`p ezgu va yaxshi ishlar qilish orqali Buddaga aylanishi mumkin.
Buddaviylik qoidalari va axloqiy tamoyillarini o`zida mujassam etgan kitob “Tipitaka” ushbu dinning muqaddas manbasi sanaladi. Hozirda “Tipitaka”ning ilk qo`lyozma nusxasi Shri Lanka (Seylon)da saqlanadi.
Yuqorida dunyo xalqlari orasida eng keng tarqalgan besh dinning kelib chiqish tarixiga oid bo`lgan nazariy ma`lumotlarni jamladik. Ta`kidlash lozimki, ushbu dinlarning tub mohiyatida ezgulik va insoniylik g`oyalari ulug`lanadi. Shunday ekan, dinimiz, millatimiz va irqimizdan qat`iy nazar ezgu qadriyatlarni, insoniylikni unutmaylik.
Risolat MAXSIMOVA tayyorladi
Ko‘zi ojizlar uchun Qur’on qayta nashr qilindi
Qur’oni karimni o‘qishga bo‘lgan ehtiyoj ko‘zi ojiz insonlar o‘rtasida ham baland. Shu munosabat bilan Kalomulloh O‘zbekistonda 4-marotaba Brayl yozuvida nashr etildi. Kitob taqdimoti Chilonzor tumanidagi “San’at gulshani” madaniyat saroyida 10 mart kuni bo‘lib o‘tdi.
Ma’lum qilinishicha, O‘zbekistonda brayl yozuvida Qur’oni karim ilk marta 1997 yilda nashr qilingan. Bu – Yer yuzida Brayl yozuvidagi Qur’onning 3-nashri bo‘lgan. Ungacha Misr va Tunisda bosilgan.
“Ilk nashr juda og‘ir bo‘lgandi. Sababi, bizda hech qanday tajriba yo‘q edi. O‘zimiz Qur’on o‘qishni bilamiz-u, uni odamlarga qanday yetkazishni bilmasdik. Mutaxassislar yo‘q edi. Shu uchun ilk nashrni oylab, yillab o‘tirib tayyorlashga harakat qilganmiz”, – deydi “Yog‘du” nashriyoti muharriri Sunnatulloh Ta’latov ilk nashrdagi qiyinchiliklar haqida.
Undan keyin kitob 2004 va 2006 yillarda ham nashr qilingan. Uning nusxalari barcha MDH davlatlariga, shuningdek, Yevropa, Osiyo, Afrika, Amerika qit’alari davlatlarigacha yetib borgan.
Rossiya, Buyuk Britaniyaning Qirollik kutubxonasi, Madinadagi Masjidi Nabaviy kutubxonasi, AQShdagi Musulmonlar Uyushmalariga ham taqdim etilgan. Bundan tashqari, kitobdan O‘zbekistondagi Hazrati Imom va Imom al-Buxoriy ziyoratgohlaridagi Qur’on muzeylari, Islom dini yo‘nalishidagi Oliy va o‘rta-maxsus bilim yurtlarida ham foydalaniladi.
Nashriyot bosh muharriri Rixsiboy Abbosxonovning aytishicha, yangi nashrda har bir jamlanma 8 kitob va audiofleshkadan iborat bo‘lib, 500 nusxada tayyorlangan. Ularning 250 nusxasi Kuvayt Halqaro Islom Jamg‘armasining homiylik mablag‘lari va qolgan qismi ichki imkoniyatlar hisobidan nashr qilingan.
“Ko‘zi ojizlar uchun chiqariladigan kitoblar, – deydi nashriyot bosh muharriri – narx jihatidan qimmat. Uni sotib olishga ijtimoiy himoya ostida bo‘lgan insonlarning xarid quvvati yetmaydi. Lekin talab bor. Shuning uchun bunday kitoblarga homiylik mablag‘larini jalb qilamiz”.
Kitob sotib olish uchun nashriyotga qo‘ng‘iroq qilish mumkin.
Bog‘lanish uchun:
Qur’onda nechta sura va qancha oyat bor? Qur’on – musulmonlarning muqaddas kitobi
Sayyoramizning har ettinchi aholisi musulmondir. Muqaddas kitobi Bibliya bo’lgan nasroniylardan farqli o’laroq, musulmonlarda Qur’on bor. Syujet va tuzilish jihatidan ushbu ikki dono qadimiy kitob bir-biriga o’xshash, ammo Qur’on o’ziga xos xususiyatlarga ega.
Qur’on nima?
Qur’onda qancha sura va qancha oyat borligini aniqlashdan oldin, ushbu dono qadimiy kitob haqida ko’proq bilib olish kerak. Qur’on musulmonlarning e’tiqodlari asosidir. U VII asrda payg’ambar Muhammad (Muhammad) tomonidan yozilgan. Islom izdoshlarining fikriga ko’ra, Olamning Yaratuvchisi o’zining farishtasini Muhammad orqali butun insoniyatga etkazish uchun bosh farishta Jabroilni (Jabroil) yuborgan. Qur’onga ko’ra, Muhammad Tangrining birinchi payg’ambaridan yiroq, ammo Alloh so’zini odamlarga etkazishni buyurgan oxirgi payg’ambar.
Qur’on yozilishi Muhammad vafotigacha 23 yil davom etdi. Shunisi e’tiborliki, payg’ambarning o’zi xabarning barcha matnlarini birlashtirmagan – bu uning kotibi Zayid ibn Sobit Muhammad vafotidan keyin amalga oshirilgan. Undan oldin Qur’onning barcha matnlari izdoshlar tomonidan yodlangan va qo’lda bo’lgan barcha narsalar haqida yozilgan.
Yoshligida payg’ambar payg’ambar nasroniylikni qiziqtirgan va hatto o’zini suvga cho’mdirmoqchi bo’lganligi haqida afsonalar mavjud. Biroq, ba’zi ruhoniylarning unga nisbatan salbiy munosabatiga duch kelib, u xristianlik g’oyalari unga yaqin bo’lganiga qaramay, bu tashabbusni tark etdi. Ehtimol, bunda haqiqat donasi bor, chunki Injil va Qur’onning ba’zi hikoyalari bir-biriga bog’langan. Bu shuni ko’rsatadiki, payg’ambar nasroniylarning muqaddas kitobi bilan yaxshi tanish bo’lgan.
Qur’onning mazmuni
Bibliya singari, Qur’on ham falsafiy kitob, ham qonunlar to’plami, ham arablarning xronikasidir. Kitobning aksariyati Alloh, Islomning muxoliflari va hali ishonish yoki ishonmaslik to’g’risida qaror qabul qilmaganlar o’rtasida tortishuv shaklida yozilgan.
Qur’onni tematik ravishda 4 ta blokga bo’lish mumkin.
- Islom dinining asosiy tamoyillari.
- Musulmonlarning qonunlari, urf-odatlari va marosimlari, keyinchalik arablarning axloqiy va huquqiy kodlari yaratilgan.
- Islomgacha bo’lgan davrning tarixiy va folklor ma’lumotlari.
- Musulmon, yahudiy va nasroniy payg’ambarlarning ishlari haqida afsonalar. Xususan, Qur’onda Injilning Ibrohim, Muso, Dovud, Nuh, Sulaymon va hatto Iso Masih kabi qahramonlari bor.
Qur’onning tuzilishi
Tuzilishi jihatidan Qur’on Injilga o’xshaydi. Ammo, undan farqli o’laroq, uning muallifi bitta odam, shuning uchun Qur’on muallif nomlari bilan kitoblarga bo’linmaydi. Bundan tashqari, Islomning muqaddas kitobi yozilgan joyiga ko’ra ikki qismga bo’lingan.
Muhammad alayhissalom 622 yilgacha, payg’ambar Islomning muxoliflaridan qochib, Madinaga ko’chib o’tgan paytlarida yozgan Qur’on boblari Makka boblari deb nomlangan. Va Muhammad yangi yashash joyida yozganlarning hammasi Madina deb nomlangan.
Qur’onda qancha sura bor va u nima?
Bibliya singari, Qur’on arablar suralar deb ataydigan boblardan iborat. Hammasi bo’lib ushbu muqaddas kitob 114 bobdan iborat. Ular payg’ambar tomonidan yozilish tartibida emas, balki ma’noda joylashtirilgan. Masalan, birinchi yozilgan bob Al-Alak deb hisoblanadi, unda Alloh hamma ko’rinadigan va ko’rinmas narsalarning yaratuvchisi, shuningdek, insonning gunoh qilish qobiliyatiga ega. Biroq, muqaddas kitobda u 96-deb yozilgan va ketma-ket birinchi bo’lib Fotiha surasi.
Qur’onning boblari uzunligi jihatidan bir xil emas: eng uzuni 6100 so’z (Al-Baqara), eng qisqasi atigi 10 ta (Al-Kausar). Ikkinchi bobdan (Bakara surasi) boshlab ularning uzunligi qisqaradi.
Muhammad vafotidan keyin butun Qur’on teng ravishda 30 Juzga bo’lingan. Bu muqaddas Ramazon oyida bir kecha uchun bir Juzah o’qib, dindor musulmon Qur’onni to’liq o’qishi uchun qilingan.
Qur’onning 114 bobidan 87 (86) surasi Makkada yozilgan.Qolgan 27 (28) – Madinaning boblari, Muhammad umrining so’nggi yillarida yozgan. Qur’ondagi har bir suraning o’z nomi bor, bu butun bobning qisqacha mazmunini ochib beradi.
Qur’onning 114 bobidan 113 tasi “Mehribon va rahmli Allohning nomi bilan!” Faqat to’qqizinchi sura “At-Tavba” (arabchadan “tavba” degan ma’noni anglatadi), Qodir Tangri bir necha xudolarga sig’inadiganlarga qanday munosabatda bo’lganligi haqidagi hikoyadan boshlanadi.
Oyatlar qanday?
Qur’onda qancha sura borligini bilib, muqaddas kitobning yana bir tarkibiy qismiga – oyat (Injil oyatining analogiga) e’tibor qaratish lozim. Arab tilidan tarjima qilingan “oyalar” “alomatlar” degan ma’noni anglatadi.
Ushbu oyatlarning uzunligi har xil. Ba’zida eng qisqa boblardan (10-25 so’z) uzunroq bo’lgan oyatlar mavjud.
Suralarning oyatlarga bo’linishi bilan bog’liq muammolar tufayli musulmonlarning ularning soni boshqacha – 6204 dan 6600 gacha.
Bitta bobdagi eng kam oyat 3 ta, eng ko’pi 40 ta.
Nima uchun Qur’onni arab tilida o’qish kerak
Musulmonlar muqaddas matnni bosh farishta Muhammad aytgan arab tilidagi Qur’ondan faqat so’zlar mo”jizaviy kuchga ega deb hisoblashadi. Shuning uchun har qanday, hatto muqaddas kitobning eng aniq tarjimasi ham ilohiyligini yo’qotadi. Shuning uchun Qur’ondan ibodatlarni asl tilida – arab tilida o’qish kerak.
Qur’on bilan asl nusxada tanishish imkoniga ega bo’lmaganlar, muqaddas kitobning ma’nosini yaxshiroq tushunish uchun tafsirlarni (Muhammad sahobalari va keyingi davrlarning taniqli allomalari tomonidan muqaddas matnlarning sharhlari va izohlari) o’qishlari kerak.
Qur’onning rus tilidagi tarjimalari
Hozirda Qur’onning rus tiliga tarjimasi juda ko’p. Biroq, ularning barchasida kamchiliklar mavjud, shuning uchun ular ushbu ajoyib kitob bilan faqat dastlabki tanishish sifatida xizmat qilishlari mumkin.
Professor Ignatius Krachkovskiy 1963 yilda Qur’onni rus tiliga tarjima qilgan, ammo shu bilan birga u musulmon ulamolari (tafsirlari) ning muqaddas kitobi sharhlaridan foydalanmagan, shuning uchun uning tarjimasi chiroyli, lekin ko’p jihatdan asl nusxadan yiroq.
Valeriya Poroxova muqaddas kitobni she’riy shaklda tarjima qildi. Uning tarjimasida ruscha qofiyadagi suralar va muqaddas kitobni o’qiyotganda asl nusxaga o’xshab juda ohangdor eshitiladi. Biroq, u Yusuf Alining arabcha emas, balki Qur’onning inglizcha talqinidan tarjima qildi.
Elmira Kuliev va Magomed-Nuri Osmanov tomonidan rus tiliga Qur’onning mashhur tarjimalari juda yaxshi, garchi u noto’g’ri bo’lsa ham.
Fotiha surasi
Qur’onda qancha sura borligini aniqlab, ulardan eng mashhurlaridan bir nechtasini ko’rib chiqishingiz mumkin. Al-Fotiha rahbari Musulmonlar orasida “Muqaddas Kitobning onasi” deb nomlanadi, chunki u Qur’onni ochadi. Fotiha surasini ba’zan Alham deb ham atashadi. Bu Muhammad tomonidan beshinchisi sifatida yozilgan deb ishoniladi, ammo payg’ambarning ulamolari va sheriklari uni kitobda birinchi qilishgan. Ushbu bob 7 oyatdan (29 so’z) iborat.
Arab tilidagi ushbu sura 113 bobdan iborat an’anaviy ibora bilan boshlanadi – “Bismillahi Rahmani Rahim” (“Mehribon va rahmli Alloh nomi bilan!”). Bundan tashqari, ushbu bobda Allohga hamdlar aytiladi, shuningdek, hayot yo’lida o’z rahm-shafqatini va yordamini so’raydi.
Al-Bakara surasi
Qur’on Al-Bakar surasidagi eng uzun sura 286 oyatni o’z ichiga oladi. Tarjimada uning nomi “sigir” degan ma’noni anglatadi. Ushbu suraning nomi Musoning (Muso) qissasi bilan bog’liq bo’lib, uning syujeti Bibliyadagi Raqamlar kitobining 19-bobida joylashgan. Musoning masalidan tashqari, ushbu bobda barcha yahudiylarning avlodlari – Ibrohim (Ibrohim) haqida ham so’z boradi.
Shuningdek, “Bakara” surasida Islomning asosiy qoidalari to’g’risida: Allohning birligi, taqvodor hayot haqida, yaqinlashib kelayotgan Xudoning hukm kuni (Qiyomat) haqida ma’lumotlar keltirilgan. Bundan tashqari, ushbu bobda biznes, ziyorat, qimor o’yinlari, nikoh yoshi va ajralish bilan bog’liq turli xil nuanslar bo’yicha ko’rsatmalar berilgan.
Bakara surasida barcha odamlar 3 toifaga bo’linganligi haqida ma’lumotlar mavjud: Allohga ishonganlar, Qodir va Uning ta’limotini rad etganlar va munofiqlar.
Al-Bakaraning va umuman butun Qur’onning “yuragi” 255-oyat bo’lib, “Al-Kursi” deb nomlangan. Unda Allohning buyukligi va qudrati, Uning vaqt va koinotdagi qudrati haqida hikoya qilinadi.
Nos surasi
Qur’on Nos (An-Nos) surasi bilan tugaydi. U atigi 6 oyatdan (20 so’z) iborat. Ushbu bobning nomi “odamlar” deb tarjima qilingan. Ushbu bob, odamlar, jinlar (yovuz ruhlar) yoki shayton bo’lishidan qat’i nazar, vasvasa qiluvchilarga qarshi kurash haqida hikoya qiladi. Ularga qarshi kurashishning asosiy samarali vositasi – bu Xudoyi Taoloning ismini tilga olishdir, shuning uchun ular uchib ketishadi.
Qur’onning ikki so’nggi boblari (Al-Falak va An-Nos) himoyaviy deb qabul qilingan. Shunday qilib, Muhammadning zamondoshlarining so’zlariga ko’ra, u har kuni yotishdan oldin ularni o’qishni maslahat berdi, shunda Qudratli Qora kuchlarning fitnalaridan saqlaydi. Payg’ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) ning sevikli rafiqasi va sodiq sherigi (Oysha) aytishlaricha, kasallik paytida Muhammad undan shifo qudratiga umid qilib, so’nggi ikkita surani ovoz chiqarib o’qishini so’ragan.
Musulmonlarning muqaddas kitobini qanday to’g’ri o’qish kerak
Qur’onda qancha sura borligini bilib, ularning eng mashhurlari deb nomlangani sababli, musulmonlar odatda muqaddas kitobga qanday munosabatda bo’lishlari bilan tanishib chiqishga arziydi. Musulmonlar Qur’on matniga ziyoratgoh sifatida qarashadi. Masalan, ushbu kitobdagi so’zlar bo’r bilan yozilgan taxtadan, ularni tupurik yordamida o’chira olmaysiz, faqat toza suvdan foydalanishingiz kerak.
Islomda suralar, Qur’on oyatlarini o’qiyotganda o’zini qanday tutish kerakligi to’g’risida alohida qoidalar mavjud. O’qishdan oldin siz qisqa hammomni yuvishingiz, tishlarini yuvishingiz va bayramona kiyimda kiyishingiz kerak. Bularning barchasi Qur’onni o’qish Alloh bilan uchrashuv bo’lib, unga ehtirom bilan tayyorgarlik ko’rish kerakligi bilan bog’liq.
O’qish paytida, begona odamlar muqaddas kitobning hikmatini anglash urinishlaridan chalg’itmasligi uchun yolg’iz qolish yaxshiroqdir.
Kitobning o’zi bilan ishlash qoidalariga kelsak, uni erga qo’ymaslik yoki ochiq qoldirmaslik kerak. Bundan tashqari, Qur’on har doim boshqa kitoblar ustiga bir qavatda yotishi kerak. Qur’on varaqlaridan boshqa kitoblar uchun o’ralgan holda foydalanish mumkin emas.
Qur’onni yoki erta tongda (keyin Alloh taolo odamga butun kun davomida baraka beradi), yoki kechqurun kechqurun, uxlashdan biroz oldin o’qish odat tusiga kirgan (u holda Qudratli Xudo tonggacha dam oladi).
Qur’on nafaqat musulmonlarning muqaddas kitobi, balki qadimiy adabiyot yodgorligi hamdir. Har bir inson, hattoki Islomdan ancha yiroqda, Qur’on o’qib, unda juda ko’p qiziqarli va ibratli narsalarni topadi. Bundan tashqari, bugungi kunda buni amalga oshirish juda oddiy: siz mos keladigan dasturni Internetdan telefoningizga yuklab olishingiz kerak – va qadimiy dono kitob doimo yoningizda bo’ladi.