Qobusnoma» asarida yoshlar tarbiyasi

Ақли солими ҳар як инсон аз китоб манша мегирад.

КИТОБ КАЛИДИ ДОНИШ ВА САРЧАШМАИ ЗИНДАГИИ РАНГИН

АНДЕША. Китоб манбаи дониш ва чароғи ақл, рӯшноии дил ва калиди дари ҳама кор бар оламу одам аст. Бе китоб дунёи мо тира ва ҷаҳон хира аст. Маърифати шахс аз китоб оғоз мегардад. Ҳама бузургони олам аз китоб хондан ба мартабаи аъло расидаанд. Боиси хирадмандист амри Пешвои миллат оид ба озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ . ” ба ҳама табақаҳои ҷомеа, ки сатҳи китобхонаҳо зиёд гарданд. Хонандагон дар озмунҳои ҷумҳуриявӣ иштирок варзанд ба ифтихори 30-солагии Истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон сазовор пешвоз гиранд.

Бе китоб эй дӯст бунёди мо норавшан аст.

Тираву торик ҳамчу хонаи бе равзан аст.

Китоб як рукни тамаддуни башарӣ ва ҷузъи ҷудонашавандаи зиндагии инсон аст. Чӣ тавре Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ -Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд кардаанд: “Шахсе, ки ба китоб дил мебандад,, ҳаргиз намехоҳад аз китоб дур бошад, хастагиро аз худ мебарорад натанҳо дониш, балки вақти худро бо хушнудӣ мегузаронад”.

Дониш наҷотбахши роҳи инсон аст, касро дар роҳи рост, поквиҷдонию хирадмандӣ, худшиносию худогоҳӣ тарбия мекунад. Ин ганҷинаи донишро ба ҳар қимате бихарем арзон аст. Китоб шахсро ғизои маънавӣ мебахшад, китоби хуб дӯсти беҳтарини инсон аст.

Ёри бе заҳмату озор китоб асту китоб,

Ақли солими ҳар як инсон аз китоб манша мегирад.

Калиди дари соҳибҳунар аст китобхон, ҳар як китоб ба Шумо хоҳад гуфт, чи гуна бояд зист ва читавр хушбахт метавон бояд шуд.

Ҳар сол 4-уми сентябр рӯзи китоб бо тантана ҷашн гирифта мешавад. Ҷаҳони мо ду неру дорад, тавонои равшанбахш китоб ва офтоб.

Китоб дар назди мардуми мо чунон қадру манзалате дорад, ки онро зери болини тифли навзод мегузоранд, бо ният ва умеде, ки дониш чароғи равшани дили ӯ ва дар гиру дори зиндагӣ ҷавшани танаш бошад ин анъанаи нек бояд идома ёбад ва ба наслҳои оянда дарси ибрат гардад.

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои дарёфти зеҳн, истеъдод ва рушди такомули тахаюлоти наврасону хонандагон ва омӯзгорон бедор кардани илмомӯзи ва маърифати худогоҳию худшиносӣ, фарҳангпарварӣ тарбияи насли ояндасози миллати тамадунофари тоҷик асолати миллии худро арҷгузорӣ кунанд. Ҳамагон ба бузургони даҳр пайравӣ ба пеш ҳаракат намоем, чи хуш гуфтааст, Абдулқосим Фирдавсӣ

Тавоно бувад ҳар, ки доно бувад,

Ба дониш дили пир барно бувад,

Дониш андар дил чароғи равшан аст,

В-аз ҳама бад бар тани ту ҷавшан аст.

Китоб шиносномаи халқу миллат аст, донишмандон аз қадим китобро ба ситораи тобон ва нурҳои офтоб ташбеҳ доданд.

Китоб дӯсти безабони ҳар инсони китобдӯст аст, хушгуфтору хушсухан аст. Китоб тайёраест, ки бо он ҷаҳони ҷаҳолат ва ҷаҳони маърифат парвоз мекунем ва давр мезанем.

Касе, ки аз мутолиаи китоб даст мекашад монанди шиноварест, ки аз дасту по задан боз монд ва у ногузир ғарқ хоҳад шуд.

Китоб дилҳоро мунавар ва чеҳраҳоро нуронӣ месозад, хонандаи худро хушбахт мегардонад.

Гузаштагони мо китобро “ҷавшани ҷон”,, “чароғи раҳнамо” “аниси кунҷи танҳоӣ ва фурӯғи субҳи доноӣ” хондаанд. Муҳаббат ва арҷгузорӣ ва эътиқод доштан ба андарзҳои китоб маърифати бузург аст, китобхону китобдӯст бошед.

Мирзоева Гулрухсор, мудири шуъбаи таблиғот ва иттилооти КИ ҲХДТ дар ноҳияи Восеъ

«Qobusnoma» asarida yoshlar tarbiyasi

Yurt taqdiri, ravnaqi yoshlar ta’lim-tarbiyasiga chambarchas bog‘liq. Ularning har tomonlama barkamol bo‘lib yetishishi mamlakat kelajagining barqarorligini ta’minlovchi asosiy omildir. Turli madaniyatlar va mafkuralar kurashi ketayotgan bugungi vaqtda mustaqil hayotga qadam qo‘yayotgan, endigina oqni qoradan ajrata boshlagan farzandlarimiz o‘zligini to‘liq idrok etib olishiga, o‘z to‘g‘ri yo‘llariga tushib olishlarida, asosan katta yoshdagi yoshi ulug‘ insonlarning hayotiy tajribasi juda qo‘l keladi.

Ma’naviy tarbiyaning katta qismi ma’naviy qadriyatlar, jumladan, ajdodlarimiz pand-nasihat, o‘gitlaridan olinadi. Bu pand-nasihat va o‘gitlar esa ulardan bizga qoldirilgan kitoblardagi bitiklarda o‘z aksini topgan. Haqiqiy o‘qimishli kitobxon esa ma’nan ozuqa bo‘lib mazmunan uning ma’naviyatini yuksaltirishga qodir kitobni boshqalaridan osongina ajrata oladi. Ana shu mazmundagi kitoblarni o‘qish esa go‘yo fozilu olimlar suhbatidan bahramand bo‘lish bilan tengdir. Jumladan, shunday mazmundagi kitoblar sirasiga Kaykovusning “Qobusnoma” asarini kiritish mumkin. Afsus bugun ko‘p yoshlarimiz bu kitob mazmunidan bexabar qolmoqdalarki, bu aynan ayrim yoshlarning “ommaviy madaniyat”ga ko‘r-ko‘rona, bilib-bilmay, tushunib-tushunmay ergashayotganlarida bilinmoqda desak, ayni haqiqatni gapirgan bo‘lamiz.

Ushbu kitobning mazmuni shundan iboratki, shoh Kaykovus o‘zining hayotiy tajribalari bilan o‘g‘li Gilon shohni tarbiyalashni istaydi va o‘zining bu pand-nasihatlarini o‘g‘li uchun eng qimmatbaho meros deb ta’kidlaydi. U o‘z asari “Qobusnoma”da o‘g‘li Gilon shohga murojaat qilib deydi: “Ey farzand, umidim shuki, sen bu pandlarni qabul qilgaysan. Bilgilki, xalqning rusmi odati shundayki, yugurib-elib, qidirib-axtarib dunyodan biror narsa hosil qiladilar va narsalarini o‘zlarining yaxshi ko‘rgan kishisiga qoldirib ketadilar. Men dunyoda mana shu so‘zlarni hosil qildim, sen mening uchun eng qimmatbaho xazinasan. Menga safar vaqti yaqinlashdi, dunyodan nima hosil qilgan bo‘lsam, sening oldingga qo‘ydim, toki o‘zingga bino qo‘ymagaysan va o‘zingga nomunosib ishlarni qilmagaysan”.

Shoh Kaykovusning “Qobusnoma” asarida tarbiya, axloq masalalari asosiy o‘rinni egallaydi. Kitob 44 bobdan iborat. Muallif “Ota-onani hurmatlash haqida” bobida g‘oyat muhim bir fikrni bayon qiladi, bu o‘rinda xalqimizning “Nima eksang, shuni o‘rasan” degan mashhur bir maqolini ishlatadi. Unga ko‘ra kishi odamlarga yaxshilik qilsa, kattalarga hurmat, kichiklarga muruvvat qilsa, uning bu ezgu ishlari boshqalardan qaytadi, mabodo yomonlik, dilozorlik qilsa ham qilmishlari boshqalardan albatta o‘ziga qaytadi.

Kaykovus yana ushbu bobda o‘g‘liga nasihat qilib deydi: “… o‘z farzanding seni hurmat qilishini istasang, sen ham ota-onangni hurmatini joyiga qo‘y, zero, sen ularga qanday munosabatda bo‘lsang, xuddi shunday o‘zingga qaytgay”. U bu bilan ota-onaning ko‘nglini ranjitmaslikka, ularni hurmatini qilib, shirinso‘z bilan xushmuomala bo‘lishga undaydi.

Kaykovus o‘g‘lini xalqqa yaqinlashishga, uning manfaatini ko‘zlashni farzandiga uqtiradi: “Xalqning ozgina yaxshiligini ko‘p ko‘rgil, qaysi narsa xalq manfaatiga yaqin turishini o‘rgan”, — deydi.

Kaykovus o‘z asarida tarbiyaga alohida e’tiborni qaratar ekan, tarbiyani inson aqlini va shaxsiy hayotni shakllantiruvchi omillardan deb biladi. Bunda inson ruhiyatini yuksaklarga ko‘tarishni ilgari suradi, salbiy illatlarning sabablarini izlaydi. Xususan, insonni tarbiyalashda hayotda tarbiyaning ta’sir o‘rni yuqori ekanligini e’tirof etishni burch deb biladi. Uning fikricha, yoshlarga tarbiya berishdan maqsad ularni nafaqat bugun, balki kelajak uchun ham yaroqli shaxslar qilib yetishtirishdir. Shuning uchun muallif asarda yoshlarning xulq-atvoriga, fe’liga alohida e’tibor beradi. Shuningdek do‘stu dushmanga ham qanday munosabatda bo‘lish kabi masalalarni ham yoritgan. Bola boshidan deyilganidek, farzandni tug‘ilgandan tarbiyalash, odob-axloq me’yorlarini o‘rgatish, ilmu hunarli qilish, bolaning mehnatga bo‘lgan ko‘nikmasini hosil qilish zarurligini, aks holda “kechikkan” tarbiyaning hech bir ta’siri bo‘lmay, zarur samarani bermasligini aytib o‘tgan. “Qobusnoma”da yoshlikda bor kuch-quvvatni bilim olish, kasb-hunar o‘rganishga sarflash ayni muddao ekanligi ta’kidlangan.

Yuqoridagilarni inobatga olib, yosh kitobxonlarimiz bo‘sh vaqtlarida bunday mazmundagi asarlarni o‘qib o‘z ma’naviyatlarini mohiyatan boyitadilar. Bugun yosh kitobxonlar uchun keng imkoniyatlar yaratilgan, ular istagan asarlarini elektron variantda o‘qib tushunishlari mumkin. Jamiyatning ertangi kunini tinch va obod bo‘lishi, eng avvalo, yoshlarimiz olayotgan, o‘zlashtirayotgan ta’lim-tarbiyaga bog‘liq. Qaysi xonadon, mahalla, oilada tarbiya yaxshi yo‘lga qo‘yilgan bo‘lsa, o‘sha xonadon, mahalla, oila ahil-totuvlikka oshno, topgan-tutganida baraka bo‘ladi. O‘z-o‘zidan yurt obodligi va ozodligi ham mustahkamlanib, yuksalib boraveradi.

Malohat BADALBAEVA,

Respublika IIV Yong‘in xavfsizligi instituti Gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar kafedrasi katta o‘qituvchisi

Tarbiya kitobi 7

Sent-Ekzyuperi, Antuan de

Adabiyot fanidan majmua Ensiklopediya qo’llanma

Ufq

Sab`ai Sayyor

Alisher Navoiyning bu sarguzasht dostonida ham shoirning adolatli shoh haqidagi qarashlari, haqiqiy muhabbat va insoniylik g’oyalari tarannum etilgan.

Layli va Majnun

“Layli va Majnun” shunchaki sevgi haqidagi asar emas, balki insonning insonga bo’lgan muhabbati haqidagi muhtasham obidadir. Pokiza va samimiy muhabbat dostoni siz, aziz kitobxonlarga muborak bo’lsin.

Hayrat ul-abror

Buyuk shoir va mutafakkir Alisher Navoiy “Xamsa”sining birinchi dostoni “Hayrat ul-abror” (“Yaxshilar hayrati”) beshlik yaratish an’analari asosida yaratilgan falsafiy ruhdagi asar bo’lib, unda muallifning hayot va insoniyat, davr va zamonlar, mashhur tarixiy shaxslar, saltanatlar va vorislik, komil insonlar to‘g‘risidagi qarashlari o‘z ifodasini topgan.

Farhod va Shirin

“Farhod va Shirin” haqiqiy sevgi-muhabbat, vafo va sadoqat, do‘stlik va insonparvarlik g‘oyalari qatorida, kasb-hunar o’rganishning foydalari, shohlar va ularning saltanatlari, shohlik tartib-qoidalari haqidagi keng qamrovli, ibratli rivoyatlarga boy dostondir. Ikki oshiqning beg‘ubor sevgisi va sevishganlarning fojiali taqdiri nihoyatda mahzunlik bilan kuylangani uchun bu doston asrlar oshsa ham sevib o‘qib kelinmoqda.

Ishq aro vasling tilab

Hazrat Navoiy asarlarining komil inson tarbiyasida o‘rni beqiyos. Bu zotning qoldirgan merosi xalqimiz uchun bitmas-tuganmas ma’naviy xazinadir. Bu kitobga biz Alisher Navoiyning eng mashhur gazallarini yig’ishga harakat qildik. Undagi she’rlar Sizni yana bir bor rom etishi, shubhasiz.

O’zbekiston Milliy kutubxonasi

Elektron kitoblarning ochiq bazasi

• Tizim haqida
• Qayta aloqa
• Kitoblarni yuklash
• Foydalanish qoidalari
• RSS

Baham ko’ring

©O’zbekiston Milliy kutubxonasi. Elektron kitoblarning ochiq bazasi / 2018 yil

Tarbiya kitobi 7

Китоб маҳсулотларининг характеристикалари, етказиб бериш шартлари, ташқи кўриниши ва ранги ҳақидаги маълумотлар фақат маълумот учун мўлжалланган ва жойлаштирилган пайтда мавжуд бўлган энг сўнгги маълумотларга асосланади.

Электрон китоб
Эътибор беринг “Сотиб олинган китоблар қандай ўқилади?” бўлими билан танишиб чиқинг!

Буюртма бериш учун, авторизациядан ўтинг

Дўстларизга тавсия этинг

• Аннотация
• Фикр ва мулоҳазалар

«Баркамол авлод йили» давлат дастури асосида тайёрланган ушбу китобда тарбия ва у билан боғлиқ, тушунчалар моҳияти очиб берилган. Ундан алифбо тартибида жойлашган 300 га яқин мақола ўрин олган. Макрлаларда тарбиянинг ҳамма шакллари, хусусан оилада бола тарбияси, оила ҳаётининг маънавий-руҳий томонлари, ўсиб келаётган авлодни шахс сифатида шакллантириш, болалар маънавиятини юксалтириш, соғлиғини мустаҳкамлаш масалалари ёритилган. Китобда фарзанд тарбиясида шаркона одоб-ахлоққа, миллий қадриятларга эътибор бериш устида ҳам тўхтаб ўтилган. Энциклопедия ота-оналар, мураббийларга, умуман тарбия масалалари билан қизикувчи кенг оммага мўлжалланган.