Islom diniga oid 33 ta qiziqarli fakt

25. Qurʻoni karim 23 yil davomida nozil boʻlgan.

Исмлар руйхати ва маъноси угил болалар учун (2023)

Ушбу руйхатда угил болалар учун чиройли исмлар туплами келтирилган, руйхат ичида угил бола учун исломий арабча исмлар хам бор, бу йерда угил болага замонавий исмлархам топилади, шундай килиб бу туплам ичида угил болаларга чиройли ва яхши маъноли исм излаш ва қўйиш учун энг сара исмлар ва уларнинг маъноси жойланган. Барча исмлар алфавит буйича териб чикилган. Мархамат, фарзандингизга чиройли исм танланг ва танлаган исмингизни илм ахли (имомлар, домлалар) билан текшириб олишни унутманг

Хозир эса даврага рекламани чақирамиз:

• A харфига исмлар угил болалар учун •

• Абдулазиз — буюк ва қудратли Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулазим — иззат ва куч-қудрат соҳиби бўлган ғолиб Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулахад — яккаю-ягона бўлган Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулборий — йўқдан бор қилувчи, яратувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулвали — дўст, мададкор Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулваххоб — барча учун ўз неъматларини текин ато этувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулвохид — битта, ягона танҳо бўлган Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулғани — бой, эҳтиёжсиз, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулғафур — гуноҳларни яшириб, жазо бермай турувчининг, яъни Аллоҳ Таолонинг қули, бандаси. Арабча
• Абдулғаффор — гуноҳларни яшириб, жазо бермай турувчининг, яъни Аллоҳ Таолонинг қули, бандаси. Арабча
• Абдулжаббор — бандаларининг ишларини ислоҳ қилувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулжалил — барча жиҳатдан мукаммал ва гўзал улуғ Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулкарим — карим қилувчи, саховат кўрсатувчи ва бандаларининг гуноҳларини кечирувчи, авф этувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулқаххор — барчани бўйсиндурувчи ғолибнинг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулқодир — мислсиз куч-қудрат эгасининг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдуллатиф — лутфу эҳсон, чексиз марҳаматлар соҳиби бўлган Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуллох — Аллоҳнинг қули, суюкли бандаси. Муҳаммад (с.а.в.)нинг оталарининг исми. Арабча
• Абдулмалик — моликнинг, подшоҳнинг, яъни Аллоҳнинг қули, итоаткор бандаси. Арабча
• Абдулфаттох — ҳукм этувчининг ёки раҳмат хазиналарини очувчи ва унга йўл кўрсатувчининг, яъни Аллоҳнинг қули; доимо ғолиб ва музаффарнинг қули. Арабча
• Абдулхолиқ — яратувчининг, дунёга келтирувчининг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулхай — абадий тирик Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулхаким — тенгсиз ақл ва ҳикмат соҳибининг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулхамид — ҳамду санога, мақтовга сазовор Зотнинг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулхафиз — ўз паноҳида сақлагувчининг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулмажид — неъматли ва шарафи бепаённинг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдурраззоқ — барча тирик мавжудодга ризқ берувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуррауф — ўта меҳрибон, муруввати чексиз, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдуррахийм — раҳмли Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуррахмон — ўта меҳрибон Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуррашид — барча ишлари тўғри чиқувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуссамад — ҳожатбарор Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Аброр — покиза, тоза қалбли, солиҳ, тақводор, иймонли; яхши, гўзал ҳулқ-атвор ва феъл эгаси. Арабча.
• Аббос — қовоғи солиқ, хўмрайган, жиддий. Баъзи болалар шу ҳолатда туғилади. Арабча.
• Аваз — аввал турмаган болаларнинг ўрнига, эвазига келган бола. Арабча, форс-тожикча, ўзбекча.
• Азамат — улуғ, мард, жасур, қудратли. Арабча.
• Азиз — қадрли, қимматли, табаррук, ҳурматли ёки қудратли, қимматли, ноёб. Арабча.
• Акмал — етук, баркамол, мукаммал ва бенуқсон маъносида. Арабча.
• Акрам — энг саҳий, ўта карамли, мурувватли, жўмард, қўли очиқ, меҳрибон, ҳайирли ишларга полвон, бағри кенг. Арабча.
• Алишер — шердек жасур, довюрак бўлсин ва тўртинчи ҳалифа Алидек куч-қудрат, иймон ва заковат эгаси бўлсин. Арабча, Форс-тожикча.
• Арслон — арслондек яъни шердек қудратли, довюрак, қўрқмас бўлсин. Ўзбекча, тожикча, татарча ва бошқалар.
• Асад — Асад ойида туғилган бола ёки Шердек қудратли, қўрқмас, довюрак бўлсин. Арабча.
• Асадуллох — Аллоҳнинг шердек қудратли, довюрак, жасур бандаси. Арабча.
• Асилбек — беклар авлодига мансуб аслзода бола. Арабча, ўзбекча.
• Аъзам — буюк, қудратли, енгилмас. Арабча.
• Анас — дўст, йўлдош, ҳамроҳ ёки шодлик, қувонч. Арабча.
• Ансор — ёрдамчи, маслакдош. Бу ерда пайғамбарга кўмакдош бўлганлар кўзда тутилади. Арабча.
• Асомиддин — диннинг тутқичи, таянчи ёки диннинг кўмаги, мадади. Арабча.
• Анвар — ёруғ, нурли, чароғон ёки иқболи порлоқ, толеи баланд, ҳаётда омадли бола. Арабча.
• Амир — ҳоким, ҳукмрон, йўлбошчи ёки Амр — ҳаёт, тириклик. Арабча.
• Али — юксак, улуғ, олий, юқори мартабали. Бу ном Муҳаммад(с.а.в.) пайғамбаримизнинг куёви, тўртинчи халифанинг исмидир. Арабча.
• Афиф — покиза, саҳоватли. Арабча.
• Ахрор — олийжаноб, ҳимматли, меҳр-муруватли, Ҳожаи Аҳрор — олийжаноб деганидир. Арабча.
• Ахмад — Аллоҳга кўп ҳамду-санолар айтувчи киши, мақтовга, олқишга сазовор. Бу ном Муҳамммад (с.а.в.) сифатларидан биридир. Арабча.
• Адхам — қора от; баданида қора белгиси (ҳол) билан туғилган бола ёки қимматли, ноёб, кам учрайдиган. Арабча.
• Акиф — ғайратли, тиришқоқ ёки зоҳид, дарвеш, таркидунёчи. Баъзи адабиётларда “турғун барқарор, маҳкам“ деб изоҳлангани ҳам учрайди. Арабча.
• Анис — яқин дўст, улфат, ҳамдам, ҳамсуҳбат. Арабча.
• Атиф — меҳрибон, оқкўнгил; мурувватли, шафқатли. Арабча.
• Афзал — устун турувчи, муносиб, лойиқ; қадрли, ҳурматли. Арабча.
• Афзун — ортиқ, зийода баланд мартабали; кўпайиб, ортиб борувчи. Форс-тожикча.
• Ахбор — хабарлар, маълумотлар, билимлар эгаси. Арабча.
• Ашраф — шарафли, эҳтиромли, олий зот ёки аслзода, авлиё, олий табақа, юқори насаб фарзанди. Арабча.

• Б харфига исмлар угил болалар учун •

• Баходир — ботир, довюрак, мард, жасур. Ўзбекча, форс-тожикча.
• Бобур — йўлбарс, арслон; Улуғ, улкан, буюк; Тез гапирадиган одам маъноларида талқин қилинган. Ўзбекча.
• Ботир — мард, жасур, қўрқмас. Ўзбекча.
• Бадриддин — диннинг тўлин ойи ва нури, машъали. Диннинг асл фарзанди. Бошқа мўминларга ўрнак бўлувчи хулқи яхши, нияти пок инсон. Арабча.
• Бахриддин — диннинг нури, ёғдуси, шуъласи, диннинг виқори, шукуҳи ёки диннинг нурли, эътиқодли, иймонли, саодатманд кишиси. Арабча.
• Бахтиёр — саодат, қут, истиқбол ёр бўлган бола ёки шодон, қувноқ. Бахт-саодат, қувонч ёр бўлсин. Арабча, форс-тожикча.
• Бахром — Мирриҳ (Марс) сайёрасининг номидан. У бахт-саодат тимсоли ҳисобланади ёки баҳромдек (қадимги Эрон шоҳларидан бири) мард, жасур бўлсин. Форс-тожикча.
• Бехруз — бахтли саодатли кунда, шодиёнада туғилган бола ёки бу бола туғилган кун оилага, яқинларига қувонч, шодлик олиб келган. Форс-тожикча.
• Бекзод — бек фарзанди, беклар авлодига, зотига мансуб бола. Виқорли, кучли, мард бўлсин. Ўзбекча, форс-тожикча.
• Бахтбек — беклар авлодига мансуб бахтли, саодатли бола маъносида. Форсча, қозоғча.
• Боймурод — бой-бадавлат бола, улғайиб муродига етсин. Арабча, ўзбекча.
• Бекмурод — беклар авлодига мансуб мурод-мақсадли бола берк (мустаҳкам) бўлсин ва улғайиб мурод-мақсадига етсин. Арабча, ўзбекча.
• Билол — уч кунлик ой, янги туғилган ой, (Ҳилол) ёки соғлом бола. Пайғамбар Муҳаммад (с.а.в.) нинг саҳобаларидан бири бўлган. Арабча.
• Бурхон — далил, асос, исбот. Ўрта асрлар ҳукмдорлари ўзларини Бурҳониддин, яъни диннинг далили, ҳимоячиси, динни асровчи деб юритишган ва бу сўз уларнинг фаҳрий унвони бўлган. Бурҳониддин исмининг қисқарган шакли. Арабча.

• В харфига исмлар угил болалар учун •

• Вафо — вафоли, садоқатли, содиқ, ишончли; ота-онасини қадрлайдиган, ҳурмат-иззатини ўрнига қўядиган солиҳ фарзанд. Арабча.
• Восил — а йрилмас, ажралмас, субутли дўст ёки орзу қилиб эришилган фарзанд, висолга етишган. Арабча.

• Ғ харфига исмлар угил болалар учун •

• Ғафур — раҳмдил, марҳаматли, мағфиратли. Бу ном Аллоҳнинг сифатларидан бирдир. Асли: Абдулғафур. Арабча.
• Ғаффор — раҳмдил, меҳрибон, шафқатли. Бу ном Аллоҳнинг сифатларидан биридир. Асли: Абдулғаффор. Арабча.
• Ғиёс — ёрдам, кўмак, суянч; ёрдамчи, суянчиқ, ишонган тоғ, қўлловчи, кўмаклашувчи. Арабча.
• Ғулом — ўтмишда ҳукмронлар саройидаги ёш хизматкор; «Ғулом» сўзи билан бошланган қатор қўшма исмларнинг (Ғуломали, Ғуломиддин) қисқарган шакли. Арабча.

• Д харфига исмлар угил болалар учун •

• Даврон — давр сурсин, умри шодон, бахтиёр ўтсин, даврининг, замонасининг бахтиёр фарзанди бўлсин маъносида. Арабча.
• Дилмурод — дилдаги муродга, орзуга етказган бола. Арабча, форс-тожикча.
• Диёр — ўлка, она юрт, ватан фарзанди, диёрига, элига вафодор. Ватани учун жонини фидо қилишга тайёр бўлсин. Арабча.
• Довуд — меҳрли, меҳрибон, дилдан севувчи, суюкли, чин дўст ёки шифо берувчи, соғайтирувчи. Довуд пайғамбарнинг исмлари. Яҳудийча.
• Дониёр — яқин инсон, билимли инсон, дўст, Аллоҳнинг эҳсони, совғаси, мархамати. Арабча, форс-тожикча.
• Достон — довруғи тилларда достон бўлган, таниқли, машҳур. Бу ном Рустамнинг отаси Золнинг (Фирдавсийнинг «Шоҳнома» достони қаҳрамони) лақаби бўлган. Форс-тожикча.

• Ё харфига исмлар угил болалар учун •

• Ёқуб — изидан борувчи, сабр-тоқатли, довюрак, жасур. Яҳудийча.
• Ёзнур — ёзда туғилган ўгилни умри равшан, нурли бўлсин. Арабча, ўзбекча.
• Ёрбек — беклар наслига мансуб бола. Оиладагиларига ҳамроҳ, йўлдош бўлиб ўссин. Форс-тожикча, ўзбекча.
• Ёрқин — ҳаёти (келажаги) порлоқ, нурга тўла бўлсин ёки меҳрли, шавкатли, мурувватли, самимий, кўнгли очиқ бола. Ўзбекча.

• Ж харфига исмлар угил болалар учун •

• Жавлон — чиройли ва шаҳдам қадамлар ташловчи, ҳаракатчан, чаққон, тезкор, жавлон урувчи, жўшиб тошувчи. Арабча.
• Жавохир — қимматбаҳо тошлар, зебу-зийнатлар эгаси, бой-бадавлат бўлсин ёки жавоҳир тошидек бебаҳо, қимматли маъносида. Арабча.
• Жалол — улуғ, буюк, кўркам. Арабча.
• Жалолиддин — диннинг улуғворлиги ёки диннинг юксак фарзанди. Арабча.
• Жамол — чиройли, нафосатли, ҳушрўй, кўркам бола. Эҳт: Жамол- туякаш, туяларни етакловчи. Арабча.
• Жамшид — улуғ, буюк, қудратли. Форс-тожикча.
• Жасур — довюрак, қурқмас, жасоратли. Арабча.
• Жахонгир — оламни бўйсундирувчи, фатҳ этувчи, ғолиб, музаффар. Форс-тожикча.
• Жўрабек — дустликни қадрловчи, улфат, жураларни беки, дўстлари, жўралари кўп бўлсин. Ўзбекча.

• З харфига исмлар угил болалар учун •

• Зафар — ғолиб, зафар қучувчи, ғалабага эришувчи, бахтли, саодатли, иқболи порлоқ, толеи баланд. Арабча.
• Зайниддин — диннинг кўрки, гўзал ҳусни бўлувчи бола. Арабча.
• Зайд — туҳфа, инъом ёки кўпайиш, қўшилиш. Арабча.
• Зойир — зиёратчи. Арабча.
• Зокир — Аллоҳни зикр қилувчи, Аллоҳга итоат қилувчи солиҳ банда. Арабча.
• Зиё — нурли, ёрқин ёки бахтли, толеи баланд. Шакиллари (Зиёвуддин, Зиёали, Зиёдуллоҳ). Арабча.
• Забир — маҳкам, мустаҳкам; тўсилган, ҳимоя қилинган; кучли, қудратли. Арабча.
• Зохид — диндор, иймону эътиқодли. Художўй, тақводор, тарки дунё қилган. Асли Зоҳидулла, Зоҳиддин. Арабча.
• Зохир — нурли, равшан, порлоқ, ёки кўмакчи, ёрдамчи, дастёр, суянчиқ, мададкор. Арабча.
• Зубайр — қудратли, ақлли, доно, идрокли, зеҳнли, бақувват, билагида кучи бор. Абу Абдуллоҳ аз-Зубайр ибн Аввам ал-Кураши (594 — 656) — пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) нинг амакиваччаси ( Сафия пайғамбарнинг холасининг ўғли) ва халифа Али, шунингдек Хадичанинг жияни.

Islom diniga oid 33 ta qiziqarli fakt

1. Islom taqvimi oyning harakatiga asoslangan. U 365 kundan iborat grigoryan kalendaridan taxminan 10 kun qisqa. Shu boisdan Ramazon va Qurbon bayramlari har yili oʻn kun oldinga surilib keladi.

2. Odam alayhissalomning boʻyi 30 ziroʻ atrofida boʻlgan. Ziroʻ uzunlik oʻlchovi boʻlib bir ziroʻ taxminan yarim metrga toʻgʻri keladi.

3. Musulmonlarning aksari Yaqin Sharqda yashamaydi. Aholi eng zich yashaydigan musulmon davlati Indoneziyadir. Bu mamlakat 257 million (2015 yilgi maʻlumot) aholisi bilan nufus boʻyicha dunyoda toʻrtinchi oʻrinda turadi. Hindistondagi musulmonlar aholisi soni Suriya, Iroq, Iordaniya, Falastin va Arabiston yarim oroli davlatlaridan koʻp.

4. Oyning boʻlinishi Muhammad sollallohu alayhi vasallamning buyuk moʻjizalaridan biridir. Quraysh mushriklarining rahbarlari kelib: “Agar rostdan ham paygʻambar boʻlsang oyni ikkiga boʻlib ber-chi”, deydi. Ularning aksari Paygʻabarimizning qarindoshlari edi. Paygʻambarimiz ularning iymonga kelishini, najot topishini istar edilar. Alloh taologa iltijo qilib qoʻllarini yuqoriga koʻtardilar. Oy oʻrtasidan ikkiga ajralib ikki togʻning ustiga keldi.

Oyning ikkiga ajralganini yoʻlda karvonda kelayotib koʻrib, nega bunday boʻlganiga hayron qolgan badaviylar, yahudiylar Makkaga kelganlaridan soʻng bu Muhammad alayhissalomning ishi ekanini bilib iymon keltirib musulmon boʻldilar. Ammo u zotdan shu ishni talab qilgan mushriklar “Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) sehr koʻrsatdi”, deb shovqin solib iymon nuridan bebahraligicha qolaverdi.

5. Muhammad sollallohu alayhi vasallamning ummati oldin oʻtgan paygʻambarlarning barchasining ummatini qoʻshgandagi hisobdan ham koʻp.

6. Kaʻbani Odam alayhissalomdan keyin Ibrohim alayhissalom va oʻgʻli Ismoil alayhissalom bino etganlar.

7. Musulmonlar Kaʻbaga sajda qilmaydilar, Kaʻba Alloh taolo qaysi tomonga qarab ibodat qilishni koʻrsatgan yoʻnalishni belgilaydi.

8. Ashaddiy mushrik Abu Jahl Paygʻambar sollallohu alayhi vasallamga nozil boʻlgan muqaddas Qurʻon oyatlarini yashirincha eshitib yurgan. Chunki unga oyati karimalarni tinglash yoqqan.

10. Statistik maʻlumotlarga koʻra, dunyoda 1.8 (2015 yilgi maʻlumot) milliard musulmon yashaydi.

11. “Muhammad” ismi dunyoda eng koʻp tarqalgan ismdir.

12. Paygʻambar alayhissalomning ayollaridan biri afrikalik, ikkita ayollari yahudiylardan boʻlgan.

13. Albaniya Yevropadagi aholisining 90 foizi musulmon boʻlgan yagona davlat.

14.Milodiy yilni hijriyga aylantirish uchun milodiy yildan 622 ayirib olinadi. Qolgan son 32 ga boʻlinadi. Keyin esa ikki amal natijasi qoʻshiladi. Ana shu qoʻshilma natijasi hijriy-qamariy yil boʻladi.

15. Algebra, nol, paxta, divan, guruch, konfet, shafran, balkon soʻzlarining inglizcha ifodasi ingliz tiliga arabchadan oʻzlashtirilgan. Bular arabchadan inglizchaga oʻzlashgan soʻzlarning ozgina qismi, xolos.

16. Chechak va qizamiq haqidagi birinchi risolani birinchi boʻlib Abu Bakr Ar-Roziy (864-925) yozgan. Shundan keyin musulmon davlatlarida chechakka qarshi emlash odatiy amaliyotga aylangan.

17. Oksford va Kembrij universitetining birinchi talabalari matematika, meditsina, kimyo, optika va astronomiya fanlarini musulmon olimlari yozgan darsliklardan oʻrgangan.

18. Adelard Batskiy Oʻrta asrlarning peshqadam olimlaridan boʻlgan. Musulmon olimlarining asarlarini arabchadan lotinchaga tarjima qilish uni mashhur qilgan.

19. Masjidi Nabaviyning eshiklarining ogʻirligi besh tonnadan. Katta miqdordagi yogʻochlar toʻplanib quritish uchun kompyuterlashgan pechlarda quritish uchun Birlashgan Arab Amirliklariga joʻnatildi (ularni odatdagi pechlarda quritish jarayoni bir necha yilga choʻzilib ketishi mumkin edi). Yogʻochlarni quritishga besh oy vaqt ketdi. Yaxshi qurigan yogʻochlar Barselonaga (Ispaniya) yuborildi va eshikning asosiy qismi oʻsha yerda yasaldi. Nihoyat badiiy bezak berish uchun Fransiyaga olib borildi.

20. Faqat 1932 yilda kisvani (Kaʻba yopinchigʻi) toʻliq Saudiya Arabistoni fuqarolari tayyorlagan.

21. Masjidi Nabaviyning tomi ustidan yana qoʻshimcha qavatlar quraverilsa boʻladigan qilib yopilgan.

22. Qurʻoni karim oyatlari erkak va ayolni tenglashtirgan: “erkak” soʻzi 24 marotaba tilga olingan boʻlsa, “ayol” soʻzi ham shuncha tilga olingan.

23. Qurʻoni karimdagi eng uzun sura Baqara. Eng qisqa sura esa Kavsar surasidir.

24. Qurʻoni karimda sut eng foydali ichimlik sifatida, asal esa eng foydali yegulik sifatida tilga olingan.

25. Qurʻoni karim 23 yil davomida nozil boʻlgan.

26. Qurʻoni karimning bitta harfini chin ixlos bilan oʻqigan kishi oʻn savob oladi. Ixlos surasi Qurʻoni karimning 1/3 dir.

27. Ramazonda oʻqilgan bir oyatning savobi boshqa oylarda Qurʻoni karimni toʻliq xatm qilganning savobiga yaqin.

28. Qiyomat kunida Qurʻoni karim uni oʻqigan odamlarni shafoat qiladi. Qiyomat kunida Qurʻoni karim uni oʻqimagan odamlardan shikoyat qiladi.

29. Zam-zam suvi Ibrohim alayhissalom davrida Ismoil alayhissalomning chanqogʻini bosish uchun otilib chiqqan. Keyin orada 2600 yil yoʻqolib ketgan. Shuncha yil oʻtganidan soʻng sevikli paygʻambarimizning bobolari Abdulmuttalib qazib buloq koʻzini ochgan. Buloqning joyi unga tushida ayon boʻlgan.

30. Islom eng tez tarqalayotgan din hisoblanadi. 2030 yilga kelib u birinchi raqamli dinga aylanadi.

31. 10 ta sahobaga hayotlik paytidayoq jannatning xabari berilgan. Ular:

– Abu Bakr Siddiq;
– Umar ibn Xattob;
– Usmon ibn Affon;
– Ali ibn Abu Tolib;
– Zubayr ibn Avvom;
– Talha ibn Ubaydulloh;
– Saʻd ibn Abu Vaqqos;
– Abu Ubayda ibn Jarroh;
– Abdurrahmon ibn Avf;
– Saʻid ibn Zayd.

32. Islom shamshirlar tigʻi ostida tarqalmagan. U maʻrifat bilan tarqalgan. Zero, Qurʻoni karimda: “Dinda zoʻrlash yoʻq, zero, toʻgʻri yoʻl yanglish yoʻldan ajrim boʻldi. Bas, kim shaytonni (yoxud butlarni) inkor etib, Allohga imon keltirsa, demak, u buzilmas, ishonchli halqani tutibdi. Alloh eshituvchi va biluvchidir” (Baqara surasi 256-oyati), deyilgan.

33. Muslima ayollar Allohning hukmlarini bajarishga qulay boʻlsin uchun odmigina kiyingan. Dindor ayollar butun tarix boʻyicha keng-moʻlgina kiyinib kelgan. Anʻanaviy kiyimlar sirasiga rohiba ayollar kiyadigan kiyimlar yaqqol misol boʻladi. Shuningdek, Iso alayhissalomning volidasi Bibi Maryam tasvirlangan sanʻat asarlarida ham uning kiyimi shunday tasvirlangan.

Kiyimlarga q o‘yiladigan talablar va ularning iste’mol xususiyatlari

u m u m iy h a m d a o’z ig a xos ta la b la r qo’yiladi.

U m u m i y t a la b la r n i shartli ra v ish d a e r g o n o m i k , estetik va pishiq

p u x t a l ig in i t a v s iflo v c h i t a l a b l a r g a b o ‘l i s h m u m k i n . O ‘z i g a xos

t a l a b l a r — kiyim larning kiyilish sharoiti, iqlim m intaqasi va iste’-

m o lch ila rn in g yoshi, jinsi bilan bog’liq b o ‘lg a n talablardir.

Ergonom ik talablar. Kiyim larga q o ‘y ila d ig a n fiziologik talablar

shu buy u m n i kishining fiziologik fazilatlariga mos kelishini belgilaydi.

Gigiyenik tala b la r esa kishining m u h it bilan o ‘z a r o aloqasi davrida

kiyim to m o n id a n kishining hayot faoliyati va m eh n at qilish qobiliyatini

t a ’m inlab turishiga bog’liq bo’lgan talablardir. S huning u c h u n kiyimlar

kishining tanasi o ‘lc h a m la rig a m os kelishi, m in im al massa, qattiqlik

va ishqalanishga ega h a m d a kiyishda qulay bo’lishi kerak.

H a r q a n d a y kiyim y u q o rid a bay o n etilgan erg o n o m ik talablarga

to ‘liq jav o b bcrishi kerak. M asa la n , qishki palto birinchi n avbatda

tanani sovuqdan saqlashi, ichki kiyimlar kishi tanasidan ajralib chiqqan

terni o’z ig a shim ib, tashqi t o m o n g a chiq arib yuborishi lozim. Maxsus

kiyim lar esa kimyoviy, radiaktiv va bakteriologik m o d d a la r ta’siriga

c h id a m li b o ‘lis h i zarur. K iy im la rn in g e r g o n o m ik talablarga javob

b e r is h – b e rm a s lig i q a n d a y m a t e r i a l d a n ta y y o rla n g a n lig i, tuzilishi,

m odeli va ishlov berilishiga bog’liq.

Estetik talablar. Kiyimlar o d a m la rn in g didiga va z a m o n talablariga

javob bcrishi kerak. T a la b la r b i r m u n c h a shartli b o ‘lib , kiyim larning

b a d iiy b e z a t ili s h i va ta s h q i k o ‘r i n i s h i n i n g c h iro y lilig i b o ‘y i c h a

is te ‘m o lc h ila rn in g ehtiyojiga m os kelishi bilan a n iq lan a d i. M asalan,

kiyim gigiyenik, qulay va chiroyli yoki qulay, lekin chiroyli em as,

b o ‘lm a s a , chiroyli, biroq n o q u la y va nogigiyenik b o ‘lishi m u m k in .

K iyim larning shinam ligi, s h u n in g bilan birga chiroyliligi haqidagi

tu s h u n c h a l a r j a m i y a t n i n g rivojlanish darajasi, ishlab c h iq a rish va

m a d a n i y a t y u t u q l a r i h a m d a a h o l i n i n g y a s h a s h s h a r o i t i b i l a n

belgilanadi. K iyim larga qo’y ilad ig an talablarga z a m o n a v iy uslub va

m o d a sezilarli darajad a t a ’sir etadi. Uslub — bu o ‘z ig a xos usul va

vositalarning badiiy timsoli birligidir.

Uslub ja m iy a tn in g ijtim oiy-iqtisodiy hayoti. badiiy m a d a niya tining

holati, un in g u yoki bu davrdagi rivojlanish a n ’a na la ri, o ‘z ig a xos

xususiyatlarini ifodalaydi. M asalan, qadim gi rim liklar va y u n o n la rn in g

kiyimlari oddiylik, tik chiziqlar, shaklining aniqligi bilan ajralib turgan.

G o t i k uslubdagi kiyim larda c h o ‘z ilg a n shakllari, y a ‘n i uchi o ‘t k i r

b a la n d shlyapalari va u zu n yenglari orqali ifodalangan. XV11—X V I 11

a s r la r d a , y a ‘n i b a r o k k o va r o k o k o u s lu b la ri h u k m r o n l i k q ilg a n

p aytlarda k iyim lar h ar xil b u k la m la ri, bantiklari, burm alari va to ‘rlari

bilan ajralib turgan.

K iy im la rning uslub ch e g ara sid a esletik b e /a g in in g qism an b o ‘lsa –

da, o ‘zgarishi m o d a g a tegishli b o ‘lad i. M oda deb, qisqa dav r ichida

kelib -k e ta d ig a n ijtimoiy m u h itd a g i h u k m r o n did va urf-odatlarga

aytiladi. M asalan, ta x m in a n h ar 6 —7 yilda shim pochasining kengligi,

v n b kaning uzunligi va kiyim larn in g b o s h q a detallari h a m d a shakli

o’zgarib turadi. M o d a n in g o’z garib yoki alm ashib turishi aholi tim nush

s h aro itin in g d o i m o o ‘z g a rib borishi va estetik didlariga bog’liq.

Kiyimlarning xizm at muddatiga q o ‘yiladigan talablar. Kiyimlarga

q o ‘y ila d ig a n talab lar u larning tejamliligi bog’liq. Ko’pga chidam liligi

ularning buzilishigacha b o’lgan ishga yaroqlilik davri bilan tavsiflanadi.

Kiyimlarni kiyish va saqlash paytida paydo bo’ladigan fizik o’z garishlar

natijasida iste’m o lc h ila r talabini q o n d iris h d a n to’xtaydi. Saqlanishi

va k o ‘p g a c h id a m lilig i, s h u n i n g d e k , fizik, m e x a n ik va b io logik

t a ’sirlarga barqarorligi m u h im a h a m iy a tg a ega. Eskirish m exanik,

fizik-kim yoviy h a m d a q u r a m a o m illa r n in g kom p lek s t a ’siri natijasida

bosh lan ad i, ularning t a ’sir etish darajasi esa kiyim larning ishlatilishiga

K i y i m la r fizik e s k i r i s h d a n ta s h q a r i , m a ’naviy h a m esk ira d i.

M a ’naviy eskirish k o ‘p in c h a m o d a n in g o’zgarishi, buy u m n in g bichim i,

rangi, m a t e r ia li n i n g fakturasi va b o s h q a k o ‘r s a tk ic h la ri b o ‘y i c h a

iste’m o lc h ila r n i n g talabiga t o ‘l iq ja v o b b e ra olm asligi yoki sifati

yaxshilangan yangi buyum larning paydo bo’lishi sababli vujudga keladi.

Tikilgan va trikotaj buyumlarning iste’mol

xususiyatlari hamda sifatini shakllantiruvchi omillar

K iy im la rning iste’mol xususiyatlari ularni loyihalash, tayyorlash

va q o ‘s h i m c h a pardozlash ja ra y o n la rid a shakllanadi. K iyim larning

iste’mol xususiyatlari va sifati quyidagi om illarga bog’liq: ishlatiladigan

m a te ria lla rn in g xususiyatlari, loyihalash h a m d a tayyorlash sifat lari

(bichish, tikish va pardozlash).

Kiyim ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan m ateriallar. Kiyim

ishlab c h i q a r is h d a h a r xil m a t e r ia ll a r d a n fo y d a la n ila d i. U la rn in g

a s so rtim e n ti xom ashyosi, ishlab ch iqarish usuli, ishlatilishi b o ‘y ic h a

xilm a-xil b o ‘lib , asosiy, q o ‘s h i m c h a (astar, q o tirm a , tu g m a , piston

va s h . k . ) , issiq t u t a d i g a n ( s o v u q o ‘ t k a z m a y d i g a n ) , q i s m l a r n i

hirlashtiradigan m ateriallarga b o g ‘Iiq b o ‘ladi. Asosiy m ateriallarga

har xil tola tarkibli g a z la m a, trikotaj, m a to , n o t o ‘q i m a m aterial,

tabiiy va s u n ’iy c h a rm , m o ‘y n a , plyonka, rezina va plyonka qoplangan

g a z la m a la r kiradi.

Q o ‘s h im c h a materiallarga bortli va tukli gazlamalar — doka; qotirish

uch u n n o t o ‘q i m a m aterial, kolenkor; issiq tutadigan materiallarga —

vatin, paxta, p o ro lo n , tabiiy va s u n ’iy m o ‘y n a la r ; qism larni birlash-

tiruvchilarga — tikish ipi, yelimli h a m d a term o p lastik m ateriallar;

k iy im -kecha k ashyolariga — tu g m a, ilgak, halqa, k n opka va boshqalar

kiradi. Bu m ateriallarga ishlatilishiga q arab h a r xil talablar (gigiyenik,

m u s t a h k a m l i k , e s te tik va b o s h q .) q o ‘y i l a d i . A sosiy m a t e r i a l l a r

kiyim larning yuza qismi va astari; q o ‘s h i m c h a m ateria lla r — karkas

tuzish, qattiq shakl berish h a m d a qism larni y a n a d a m ah k a m la sh ;

issiq tutadigan m ateriallar sovuq o ‘tkazm aslik; kiyim -kechak ashyolari

va pard o zlo v ch i m ate ria lla r q o ‘s h i m c h a p a rd o z la r u c h u n ishlatiladi.

Trikotaj m atosi. Halqalash yo’li bilan olingan to ‘q im a c h ilik matosi

y oki b u y u m i d i r . S h u n i n g u c h u n h a r q a n d a y tr i k o t a j m a t e r ia li

k o ‘n d a la n g va uzunasiga birlashgan h alq ala r tiz im id a n iborat bo’ladi.

T rikotaj tuzilishining birlam ch i e le m e n ti halqa hisoblanadi. H alqalar

o c h iq va yopiq b o ‘lis h i m u m k in . O c h iq h a lq a la r m a to g a yaxshi

c h o ‘z ilu v c h a n lik , elastiklik, yopiq h a lq a la r yuqori shakl saqlashlik

x u s u s iy a tin i b e r a d i . H a lq a l a r g o r i z o n t a l b o ‘y i c h a b ir- b i r i bilan

b o g ‘lan ib ular qatorini, vertikal b o ‘y ic h a halqalar ustunini hosil qiladi.

H alqa hosil qilish ja ra y o n i halqa hosil qiluvchi m a sh in a la r y o rd a m id a

am alg a oshiriladi. Trikotaj m atosi o lishda h ar xil q a rm oqli va tilchali

ignalardan foydalaniladi. Ig na donga m a h k am lan a d i. U l a r q a n c h a zich

joylashsa, m a to la r s h u n c h a zich b o ‘ladi. Ignalar ig n ad o n uzunligidagi

ig n alarso n i b o ‘y ich a halqalovchi m a sh in an in g sinfi aniqlanadi. Ignalar

n i n a d o n l a r yassi va aylan a bo’lishi m u m k in .

T rik o tajn in g gaz la m a g a nisbatan asosiy farqi m aterialga o ‘z ig a

xos xususiyatlar (c h o ‘z ilu v c h a n lik , elastiklilik, yum shoqlilik, qalinlik)

a to etuvchi halqali tuzilish hisoblanadi. T rikotaj bitta ipdan h a m

olinishi m u m k in . Trikotaj faqatgina m a to shaklida em a s , balki tayyor

b u y u m h olda h a m tayyo rla n ad i (q o ‘lq o p la r , pay p o q lar, ro ‘m o lla r,

T rikotaj o lishda paxta, j u n a r a la sh m a tolali, s u n ’iy va sintetik

i p la rd a n f o y d a la n ila d i. T rik o ta j m a to s i ikki u su ld a h a l q a l a n a d i:

k o ‘n d a la n g (kulirli) va o ‘r a m a (b o ‘y la m a ). K o ‘n d a l a n g h a lq a la n g a n

Irikotajda gorizontal halqa qatorli bir ipdan olinishi m u m k in . O ‘r a m a

trikotajda esa bir q a n c h a tizim iplardan olinadi. M a to la r yuza va

a s t a r in i n g x u s u siy a ti, q a lin lig i, c h o ‘z i l u v c h a n l i g i . q a y ish q o q lig i,

tarqalishi, g’ovakligi va b o sh q a la r ularn in g to’q ilish turlariga bog’liq

Trikotaj to’q ilish turlari. M a to l a r d a h a l q a la rn in g m a ’lum bir

tartib d a joylashishi va o ‘z a r o b o g ‘lanishidir. t rikotaj to ‘q ilish larin in g

turlari j u d a xilm a-xil b o ‘lib , ikki sinfga b o ‘lin ad i: k o ‘n d a la n g va o ‘r ib

(b o ‘y la m a ) to’qilish. H a r bir to ‘q ilish sinfi o ‘z n avbatida u ch guruhga

b o ‘l i n a d i : 1. B osh t o ‘q i l i s h l a r . 2. H o s ila t o ‘q i l i s h l a r . 3. G u lli

Bosh to’qilishlar deb, halqalari bir shakl va o ‘l c h a m bir xil x o m –

a s h y o d a n b o ‘lg a n to ‘q ilish g a aytiladi. B ular tuzilishi b o ‘y i c h a oddiy,

hosila va gulli to ‘q ilish la rn i hosil qilishda asos b o ‘lib hisoblanadi.

Ikki yoki bir n e c h a bosh to ‘q i l is h l a r d a n hosila to’qilish lar paydo

b o ‘lad i. Gulli to’qilishlarda h a lq a c h a la r n in g o ‘lc h a m la ri, ranglari va

shakllari b ir-b irid a n farq qiladi. N a tija d a , trikotaj m a to sin in g yuza

s a t h i d a n a q s h l a r p a y d o b o ‘l a d i . K o ‘n d a l a n g t o ‘q i l i s h n i n g b o sh

gu ru h ig a glad, lastik to’qilishlari kiradi.

G lad to’qilishi bilan olingan triko tajn in g yu za va astar t o m o n i

h a r xil, y a ’ni yuzasi yaltiroq va silliq, astari g ‘a d i r – b u d i r b o ‘la d i,

c h u n k i trikotaj m ato sin in g yuzida h alq a la rn in g tay o q c h a la ri, astar

t o m o n i d a esa yoy qismi c h iq ib tu ra d i. Y axshi c h o ‘z i lu v c h a n lig i,

elastikligi va yuqori m u stahkam ligi sababli glad to’qilishli trikotajdan

ichki h a m d a ustki k iy im la r, p a y p o q l a r , q o ‘l q o p l a r h a m d a sport

kiyimlari ishlab chiqariladi. G la d to’qilishining asosiy kamchiligi uning

o son so’kilishidadir. B u nday to ‘q ilish bir q a to r ignadonli «Malez» va

M T m a s h in a la r id a bajariladi.

Lastik to’q ilish li triko tajn in g ikki t o m o n i h a m bir xil b o ‘lib , glad

t o ‘q i l i s h i n i n g y u z a t o m o n i g a o ‘x s h a y d i. Bu t o ‘q i l i s h ikki q a t o r

n in a d o n li fang m a s h in a la r d a am a lg a oshirilib, j u d a c h o ‘z ilu v c h a n va

elastik xususiyatga ega. Lastik to’q ilish id ag i m a t o yuza h a m d a astar

t o m o n id a a lm ash in u v ch i bir-biriga zich joylashgan halq a tayoqchalari

va y o y c h a la r q a to rin in g mavjudligi bilan ajralib turadi. Lastikning

yuzasidagi y o y c h a la r qatoriga astar t o m o n i n i n g ta y o q ch a lari t o ‘g ‘r i

keladi va aksincha . Bu to’q ilish ustki h a m d a ichki trikotaj kiyimlari,

p ay p o q la rn in g yuqori qism ini ishlab c h iq a r ish d a q o ‘llan ilad i. B a’zan

ikki yuzali glad deb h a m ataladi.

Interlok to’qilishi hosila to ‘q ilis h b o ‘lib , lastikni eslatadi, lekin

u s tu n c h a la ri zich jo ylashadi. O d diy lastikdan shu bilan farq qiladiki,

yuzasidagi ta y o q c h a qato rla ri astar t o m o n in in g t a y o q c h a qatorlariga

t o ‘g ‘r i keladi. Interlok to’qilishidagi trikotajning yuza va astar t o m o n i

silliq, yaxslii ch o ‘zilu v c h a n , elastik, ishqalanishga chidam lidir. Asosan,

yuqori sifatli ichki va ustki trikotaj kiyimlari h a m d a q o ‘l q o p l a r ishlab

ch iq arish d a qo’llan ilad i.

K o ‘n d a l a n g to ‘q ilish tu rla rin in g qolganlari p latirlangan, futerli,

ya’ni path trikotaj, fang, yarim tang, jak k ard , b o ‘r tm a jakkard, q u ra m a

to’q ilish va kam so ‘k ilad ig an gulli to’q ilish larg a kiradi.

Platirlangan trikotajlarni ishlab c h iq a rish d a ignalarga to la tarkibi

yoki rangi bilan farq qiladigan ikki xil ip birdaniga o’tkaziladi. Iplardan

biri trikotaj m ato s in in g yuzini. ikkinchisi esa astar to m o n in i qoplaydi.

N a tijad a , silliq yuzali p latirlangan trikotaj hosil b o ‘la d i. A gar iplar

bir-biri bilan o ‘r in a lm a s h ib tursa, gulli (o la c h ip o r yoki b o ‘r tm a li)

trikotaj t o ‘q i l a d i. P la tir la n g a n t o ‘q i l is h d a k am c h o ‘z i l u v c h a n va

m u stah k am trikotaj olinadi. Asosan, ichki kiyimlar va p aypoqlar ishlab

c h iq a rish d a q o ‘llan ilad i. «M alez» va M T m a s h in a la r id a to ‘q ilad i.

Futerli to’qilish b ilan o lin g a n trik o ta jla r ignalarga q o ‘s h i m c h a

y o ‘g ‘o n ip (futer) q a d a b to ‘q ilg a n m a to n i tarab, pat chiqarilganligi

bilan b o s h q a trik o tajlard an ajralib turadi. Asosan. pay p o q lar, ichki

kiyim lar va q o ‘l q o p l a r ishlab c h iq a r ish d a q o ‘llan ilad i. Patli (futerli)

to’q ilish bilan o lin g an b u y u m la r qalinligi, og’irligi, yum shoqligi va

yu qori issiq saqlashligi bilan fa rqlanadi. Bu to ‘q ilis h d a g i trikotaj

halqalari yirik-yitik b o ‘lib , ular u s tu n c h a k o ‘rin ish g a ega.

Fang to’qilishi bilan olingan m ato n in g tashqi ko’rinishi lastikka

o’xshaydi. U ning yuza va astar to m onla rida lastikdagi singari almashinib

turuvchi ta y o q ch a h a m d a yoycha qatorlari b o ‘ladi, shu bilan birga

yuzasidagi halqa tayoqchalari qatoriga astar to m o n id a n yoychalar qatori

t o ‘g ‘r i keladi. Tuzilish xususiyatiga k o ‘r a fang lastikka q a ra g a n d a

kam roq, shu bilan birga eniga nisbatan bo’yiga k o ‘p r o q cho’ziladi.

Yarim fa n g yuza to m o n id a g i kalta va d u m a lo q , bir qavatli halqalari

bilan fa n g d a n farq qiladi. A starida q o ‘s h a lo q h a lq a la r b o ‘lib , h a r

qaysisi yuzadagi h a lq ala rd an ikki b a r o b a r katta. H alqa ta y o q c h a –

larining qatorlari t a x m in a n fangdagi singari ajralgan, o ‘n g t o m o n id a

esa k atta va d u m a l o q halq a qatorlari zich joylashgan.

F ang va y arim fang to ‘q ilishli m a to la r yassi va a y la n m a , ikki

fanturli fang m ash in alarid a olinib, asosan, ustki sport kiyimlari, retuza

4irtm-cpzlar kiyadigan u z u n va yopishib turadigan lozim ), bolalar

k o sty u m iT sharf,

h a m d a bosh kiyim lar ishlab chiq arish d a

IkmiiladL B u x ild a g i b u y u m l a r qalinligi, og’irligi va issiq saqlasliligi ,

bilan ajralib turadi.

Yuza to m o n id a

iplardan hosil bo ‘lg an bezaklari chiqib turgan

tr ik o ta j m a t o l a r i ja k k a r d t o ‘q i l i s h i bilan hosil q ilin a d i. J a k k a rd

to’qilishli trikotaj m atosida h a r bir halqalar qatori ikki, uch va b u n d a n

ham k o ‘p rangli iplard a n hosil qilinadi; yassi va a y la n m a bir h a m d a

ikki fanturli fang m a sh in a la rid a to ‘q ilad i. Ustki trikotaj buyum lari,

p aypoqlar, bosh kiyimlar. s h a r f va q o ‘l q o p l a r ishlab c h iq arish d a keng

qo’llan ilad i. Q u r a m a yoki m u ra k k a b to ‘q ilis h deb, bosh va hosila

to ‘q ilish la r asosida yuzaga kelgan to ‘q ilish g a aytiladi. Bu to’qilish

asosida ustki trikotaj kiyim lari ishlab c h iq a r ila d i, ular k o ‘p vaqt

o ‘z in i n g shakli h a m d a o ‘l c h a m i n i saqlay olishligi bilan farq qiladi.

O ‘rib to’qilish tu rla rig a z a n jir (s e p o c h k a ) trik o , atlas, su k n o ,

sharm e, interlokli triko, interlokli atlas, platirlangan to’qilishlar (triko-

triko, s u k n o -s u k n o , atlas-atlas, t rik o -s u k n o , trik o -s h a r m e , triko-atlas

va b o sh q .), fileyli, kam c h o ‘z i lu v c h a n j a k k a rd va b o sh q a to ‘q ilish la r

kiradi. Bu to ‘q ilish la rd a n za n jir triko, atlas, interlokli triko, interlokli

atlas b osh to ‘q ilish g a su k n o h a m d a sh a r m e esa hosila va qolganlari

gulli to ‘q ilis h g u ruhiga kiradi.

H o z irg i v a q t d a t r i k o t a j b u y u m l a r i n i n g a k s a riy a t q ism i gulli

l o ‘q ilis h la r bilan ishlab c h iq a r ilm o q d a . Bosh to ‘q ilis h la r mustaqil

ravishda k o ‘p ishlatilm asa h a m hosila va gulli to ‘q ilish larn i olishda

asos b o ‘lib hisoblanadi.

Zanjir to’qilish oddiy bo’lib, gulli to’q ilish larn in g tarkibiy qismidir.

U m ustaqil ravishda ro ‘m o l va sh arflarn in g hoshiyasini hosil qilishda

q o ‘llan ilad i.

Triko to’qilish bir fanturli vertelka va rashel m a sh in a la rd a bajarilib,

bir o ‘lc h a m li h a m d a bir t o m o n g a y o ‘n a lg a n halqalardan iborat bo’ladi.

T riko gulsiz va g u ld o r (k o ‘n d a l a n g yo’li) bo’lishi m u m k in . Triko

t o ‘q i l i s h i m u s t a q i l r a v i s h d a k a m is h l a t il i b , b o s h q a m u r a k k a b

to’qil ishlarni olishda asos b o ‘lib x iz m a t qiladi.

Atlas to ‘q ilis h bilan m a to ta y y o rla sh d a birin ch i ip halqa hosil

qilg an d an so ‘n g ikkinchi halqa ikkinchi qatordagi ignada halqalanadi.

S h u ta rtib d a d a v o m etib, ig nada h alq ala r hosil b o ‘la d i, y a ’ni iplar

n a v b a tm a – n a v b a t bir n e c h a u s t u n c h a d a h a lq a hosil qiladi h a m d a

shu ta rtib d a orqaga qaytadi. Bir ip d an b ir y o ‘n a li s h d a halqa hosil

qilishda q a tn a s h g a n ignalar soniga k o ‘r a atlas to’q ilishi uch , to ‘rt,

olti, sakkiz va k o ‘p qatorli bo’lishi, y o ‘l – y o ‘l chiziqlarining mavjudligi

h a m d a eniga q arab c h o ‘zilu v c h an lig i bilan tavsiflanadi.

Atlas to’qilishi, asosan, ichki va ustki trikotaj buyum lari uch u n

mo’ljallangan m atolar hosil qilishda qo’llaniladi ham da maxsus yassi

m ashinalarda to’qiladi. Ikki fanturli m ashinalarda o’rib to’q ish usuli

bilan olingan bosh to’qilishlarga interlokli triko va atlas kiradi. Bu matolar

rashel m ash in alarid a to’qilib, ustki trikotaj buyum lari (kostyum lar,

ko’ylaklar, jaket va djemferlar) ishlab chiqarishda qo’llaniladi.

Interlokli triko m atosi h ar bir ipning n av b a tm a -n a v b a t u c h ta ignada

halqa hosil qilishi bilan olinadi. M a to n in g yuziga ch iqadiga n halqalar

bir ipdan hosil qilinadi va u s tu n c h a d a joylashadi. M a to n in g astar

to m o n ig a chiqadigan halqalar ikki ignada hosil qilinib, ikki u stu n ch ad a

j o y l a s h a d i . K o ‘r i n i s h i b ila n k o ‘n d a l a n g i g a t o ‘q i l g a n in t e r l o k k a

Hosila to’q ilish larg a, yu q o rid a ko’r sa tilg an id e k , s u k n o va sh arm e

to’q ilish lari misol b o ‘lad i.

Sukno to ‘q ilish i t rik o d a n shu bilan farq qiladiki, h a r qaysi ip bir

halqa u stunchasida halqa hosil qilgandan keyin yonidagi qatorga em as,

balki o ra d a b itta u s tu n c h a n i tashlab o ‘t a d i va darh o l orqaga qaytadi.

T rik o singari s u k n o h a m gulsiz va gulli b o ‘la d i. R ashel vertelka

m a s h in a s id a to ‘qiladi.

Sharm e t o ‘q ilis h d a h a r qaysi ip bir xilda o ‘z u s tu n c h a s id a halqa

hosil q ilganidan s o ‘n g ikkinchi h alq a n in g ikki u s tu n c h a sin i tashlab

o ‘tib , u c h in c h isid a halqa hosil qiladi va keyin qaytadi. S h u n in g u c h u n

ikki halqa orasidagi c h o ‘z ilg a n ip uzunligi su k n o n ik id a n h a m u z u n

b o ‘lad i. U vertelka m a s h in a s id a olinadi. O ‘r i b to ‘q ilish usuli bilan

o l i n g a n gulli t o ‘q i l i s h l a r d a n , a s o s a n , p l a t i r l a n g a n , fileyli, k a m

c h o ‘z ilu v c h a n va jakkardlilari keng m iqyosda ishlatiladi.

P latirlangan to ‘q ilis h la r bilan olin g an m a t o l a r vertelka m a s h i ­

nalarida, asosan, ipak iplardan hosil qilinadi. Bu m a to la r bir rangli

va o la c h ip o r to’q ilishli bo’lishi m u m k in . P latirlangan to ‘q ilish la r bilan

olingan m a to la rn in g chiroyliligi va m ustah k am lig i sababli u lard a n

ichki kiyimlar h a m d a yengil ustki trikotaj buyurnjari ishlab chiqariladi.

P la tirlangan tu rla rd a n trik o -trik o , trik o -s u k n o , t r i k o – s h a r m e t o ‘ q i ­

lishlari k o ‘p r o q ishlatiladi.

T rik o -trik o to’qilishli m a to h a r bir ipning navbati bilan ikkita

y o n m a – y o n tu rg an u s tu n c h a d a halqa hosil qilish usuli asosida olinadi.

N atijada, halq a u stunchalari qing’ir-qiyshiq tuzilishli bo’lib ko’rinadi.

Triko matosi vertelka, rashel va rashel-vertelka mashinalarida to’qiladi,

chiroyli k o ‘rin is h li, eniga c h o ‘z i lu v c h a n b o ‘lad i. Asosan, yengil nslki

trikotaj bu y u m lari (e rk ak lar ko’ylagi, bluzka, k o ‘ylak), ayollar ichki

kiyimi h a m d a q o ‘l q o p l a r ishlab ch iq a rish d a qo’llan ilad i.

T r i k o – s u k n o t o ‘q ilis h d a s u k n o halqalari m a to n in g , asosan, astar

t o m o n i d a n iplari k o ‘p r o q c h o ‘z i lg a n h o ld a k o ‘r in i b tu ra d i, triko

halqasini tashkil etgan iplar esa kam ro q cho ‘zilg a n b o ‘lad i va polotnoli

katta b u r c h a k hosil qilib joylashadi. Bu trikotaj eni b o ‘y la b yuqori

elastikligi, k am so ‘kiluvchanligi, chiroyli k o ‘rin ish i va yum shoqligi

bilan farqlanadi. T rik o – s u k n o m atosi vertelka m a sh in a sid a olinadi,

a y o llar ichki kiyim i, ko ‘y lag i, k o sty u m i, e r k a k la r ko’ylagi ishlab

c h iq a rish d a qo’llan ilad i.

T r i k o – s h a r m e to ‘q ilis h li m a t o d a b ir ip trik o n i, ikkinchisi esa

sh a r m e n i hosil qiladi. T rik o to’qilishli h a lq a la r m a t o n i n g yuzida,

s h a r m e li g i e sa a s t a r t o m o n i d a n k o ‘ r i n i b t u r a d i . T r i k o – s h a r m e

to ‘q ilish li m a t o l a r n i n g a s ta r t o m o n i d a n c h iq ib tu rg a n ikki halqa

orasidagi ipni tara b pat ch iqarish m u m k in .

Fileyli t o ‘q ilis h la r bilan o lin g a n m a t o la r nafis t o ‘r g a o ‘x s h a sh

tes hikchalari tufayli farq qiladi. C h u n k i bu to ‘q ilis h d a h a lq a la r qatori

h a r j o y d a «uzilgan» b o ‘lad i. S h u n in g u c h u n bu m a t o d a n olingan

b u y u m la r chiroyliligi, yengilligi, havo va b ug’ o ‘tk a z u v c h a n lig i bilan

larq qiladi. Fileyli trik o tajd an e r k ak lar va b o lalar fufaykalari, k o ‘y –

laklari, ichki kiyimlari, yengil ustki b u y u m la r, q o ‘l q o p l a r h a m d a bosh

kiyimlar tayyorlanadi. U vertelka, rashel, rashel-vertelka mashinalarida

K a m c h o ‘z ilu v c h a n to’qilishli trikotaj zanjir va triko to’qilishlari

a s o s i d a o l i n a y o t g a n m a t o l a r n i n g o ‘ r t a s i d a n b ir y o k i b i r n e c h a

q o ‘s h im c h a arq o q (utok) iplari o ‘tkazilishidan hosil qilinadi. Bu arqoq

iplari h a lq a la r bilan b o g ‘la n ib , olingan m a to n i c h o ‘z ilis h d a n saqlab

turadi. K a m c h o ‘ziluvchan to ‘q ilish la r bilan olingan m a to la r nisbatan

qattiqligi, astar t o m o n in i n g g’a d ir-b u d irlig i va berilgan shaklni yaxshi

saqlay olishligi bilan tavsiflanadi. U la r vertelka, rashel, rashel-vertelka

m a sh in a la rid a tayyorlanadi.