Tailandning an anaviy kiyimi – Traditional Thai clothing
Du Royaume de Siam tomonidan Simon de La Louber siyam amaldorining kiyinishini namoyish etadi lombok va pha chung hang va a an’anaviy Tailand uyi
MILLIY O‘YINLAR VA MILLIY TARBIYA
Navro‘z shodiyonalarini qishloqda, qir-adirlar bag‘rida kutib olishning zavqi boshqacha. Ayniqsa, ushbu ayyomda o‘ynaladigan milliy o‘yinlarimizda o‘zgacha fayz, mantiq bor. Chillak, qoqma (quvlashmachoq), arqon tortish, ko‘pkari kabi o‘yinlar bolalarda jamoa uchun qayg‘urish, iroda, mardlik, jasurlik tuyg‘ularini tarbiyalasa, to‘ptosh, halinchak uchish kabi o‘yinlar qizlarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli o‘tkazishlariga yordam beradi.
Ota-bobolarimiz bu o‘yinlarni bejiz o‘ylab topishmagan. Besh-o‘n nafardan bo‘lib, ikki jamoaga bo‘linib o‘ynaladigan qoqma bolalardan chaqqonlik, epchillikni talab qiladi. U o‘ziga xos yugurish (engil atletika) musobaqasidir. Bir jamoa a’zolari qochadi, ikkinchi jamoa vakillari ularni tutib olishga harakat qiladi. Raqib jamoa a’zosini tutib olish uchun, unga yetib borib, yelkasiga qo‘l bilan shappatilab-qoqib qo‘yilsa kifoya. Yelkasiga qoqilgan «raqib» bola tutilgan hisoblanadi va jamoadoshlari ham «ushlangunga» qadar o‘yindan chiqib turadi. Shu tariqa raqib jamoaning boshqa a’zolari ham tutilgach, endi birinchi g‘olib jamoa qochadi. Shu tariqa bolalar yugurib, chiniqadilar. Raqibni tutish uchun jon-jahdi bilan birgalashib harakatlanganda, ularda jamoaviylik ko‘nikmasi shakllanadi. Qarang, juda oddiy o‘yin, ammo uning foydasi beqiyos. Yana bir ijobiy jihati shuki, bu o‘yinda bolalar (odamlar) bir-birlarini qiynamaydi, ozor bermaydi. Unda hech kim jarohat ham olmaydi. Aksincha, mana shunday o‘yinlarda toblangan bola ertaga jismonan baquvvat, ruhan tetik bo‘lib ulg‘ayadi. Ko‘pkari, arqon tortish musobaqalari haqida ham shunday deyish mumkin. Ular yosh avlodda tantilik, mardlik fazilatlarini kamol toptiradi. «Chavandoz» filmidagi personajlardan birining gapi esingizdami: «Sizda tantilik oz, Beshimboy!» deydi u salbiy qahramonga qarata. Beshimning aksi bo‘lgan Toshmurod polvon haqiqiy tantilik, mardlik timsoli. U bolaligidan chavandoz. To‘g‘ri, Beshim ham yoshligidan ot chopadi. Biroq uning qalbi unchalik toza bo‘lmagani, ozroq hasadgo‘yligi bois, ko‘pincha Toshmuroddan ortda qolib yuradi. Aslida, uning ham qalbi tantilikdan butunlay begona emas. Buni film oxirida Toshmurod bilan qo‘l berishganida ko‘rish mumkin. Bu ham bo‘lsa, xalqimizning ko‘p ming yillik tarixga ega milliy sport turi — ko‘pkarining yigitlarda or-nomus, g‘ayrat-shijoat, javonmardlik fazilatlarini tarbiyalashga xizmat qiluvchi jihatlaridandir. Chindan ham, aslida eng kuchli, irodali insongina ko‘ngli keng, tanti bo‘la oladi, hayotda ham sportdagi kabi mardligini ko‘rsatadi.
Shularni mulohaza qilarkanman, bugungi ayrim tengdoshlarim, uka-singillarimda ko‘zga tashlanayotgan qusurlardan afsuslanaman. Masalan, jamoat transportlarida o‘zini nojo‘ya tutadigan yigit-qizlarni oling. Kunda-kunora shundaylarga duch kelib turasiz. Ayrimlari o‘ta andishasiz, yuzing-ko‘zing demay, hatto otasi yoki bobosi tengi kishilarga gap qaytaradi, hatto yoqalashishga tayyor. «Ustidagi kiyimiga qaraganda o‘ziga to‘q oila farzandiga o‘xshaydi, afsus, shunday chiroyli kiyim-bosh olib bergan ota-ona tuzukroq tarbiya bermabdi-da! Jamoat joyda o‘zingni tutishni o‘rgan, odobli bo‘l, kattalarni hurmat qil, tarbiyasiz bolalarga o‘xshab meni sharmanda qilma, deya saboq bermabdi-da», deb o‘ylaysiz. Men bo‘lsam, hali o‘n to‘rt-o‘n besh yashar o‘smir, nari borsa, yigirma-yigirma ikki yoshlardagi shunday yigit-qizlarning nihoyatda tajang (mabodo tuflisiga kimdir oyog‘i bilan tegib ketsa, chumchuqday chirillaydi!), asabiy («Ichkariroqqa suril, bolam» deyishsa, o‘zini haqoratlangandek his qilib, bobillaydi) ekanini ko‘rib, bularning bo‘sh vaqti xiyobonlarda yoki internet-kafelarda, kinoteatrlarning qorong‘i, xilvat burchaklarida o‘tayapti-da, ichi torligi shundan bo‘lsa kerak, deb o‘zimcha mulohaza qilaman. Ular keng dalada ot chopganda, qoqma o‘ynaganda, kurash tushib katta bo‘lganda bunday qilmasdi, deb ishonaman.
Ha, milliy o‘yinlarimizning tarbiyaviy ahamiyati bisyor. Ammo ularning boshqa xususiyati ham yo‘q emas. Milliy o‘yinlar millatni, xalqni dunyoga mashhur qilishi ham mumkin. Mana, o‘zbek kurashini oling. Uning insonni halollikka, mardlikka chorlovchi jihati necha-necha xalqlarni o‘ziga maftun etdi. Ba’zi sport turlariga o‘xshab, unda raqiblar bir-birining burnini qonatmaydi, tahqirlamaydi, jismonan ozor bermaydi. U haqiqiy insoniy his-tuyg‘ularni tarbiyalaydi. Ko‘pkari ham shunday, bugun ot sportining qanday rivojlanayotganiga bir qarang.
Millionlab insonlarning sevimli sport turi bo‘lmish futbol ham aslida bir xalqning milliy o‘yini, aslida. U ham xuddi bizning kurashimiz singari o‘zining go‘zalligi, maftunkorligi bilan dunyoni zabt etdi.
Ha, milliy o‘yinlar haqida qancha gapirsak, ozdek tuyuladi. Bugun shaharlarimizda barpo etilgan bolalar maydonchalarini ko‘rib ko‘z quvonadi. Ularda shodon qiyqirib o‘ynayotgan bolakaylarga ota-onalari milliy o‘yinlarimizni ham o‘rgatishsa, nur ustiga nur bo‘lardi. Bolaligidan milliy o‘yinlar o‘ynab, qalbi pokiza hislarga oshno bo‘lib ulg‘aygach, o‘smirlik damlari ham mazmunli, qiziqarliroq o‘tarmidi. Har holda shafqatsizlik targ‘ib qilingan, ruhiyatni buzishgagina yaraydigan bir tiyinga qimmat ko‘pgina kompyuter o‘yinlaridan ko‘ra insonni harakatga undaydigan, jismoniy va ma’nan kamolotiga xizmat qiladigan milliy o‘yinlarimiz yuz ming chandon afzalroqdir.
Muhammadsodiq TO‘RAYEV,
O‘zDJTU talabasi
Tailandning an’anaviy kiyimi – Traditional Thai clothing
Bu maqola uchun qo’shimcha iqtiboslar kerak tekshirish. Iltimos yordam bering ushbu maqolani yaxshilang tomonidan ishonchli manbalarga iqtiboslarni qo’shish. Resurs manbasi bo’lmagan material shubha ostiga olinishi va olib tashlanishi mumkin.
Manbalarni toping: “An’anaviy Tailand kiyimlari” – Yangiliklar · gazetalar · kitoblar · olim · JSTOR ( 2017 yil yanvar ) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling)
Tailand an’anaviy liboslari, Bangkok milliy muzeyi
Tailandning an’anaviy kiyimi deyiladi chut tay (Tailandcha: ชุด ไทย ), bu so’zma-so’z “Tayland kiyimi” degan ma’noni anglatadi. Uni erkaklar, ayollar va bolalar kiyishlari mumkin. Chut tay ayollar uchun odatda a dan iborat pha nung yoki a pha chung hang, bluza va a pha biang. Shimoliy va shimoli-sharqiy ayollar a kiyishlari mumkin pha gunoh o’rniga a pha nung va a pha chung hang yoki bluzka bilan yoki suea pat. Chut tay erkaklar uchun a kiradi pha chung hang yoki shim, a Raj naqshlari ko’ylak, ixtiyoriy tizzagacha oq paypoq va a pha biang. Chut tay shimoliy Tailand erkaklar uchun a kangkeng sado, oq manchu uslubidagi ko’ylagi va ba’zan a xian xua. Rasmiy holatlarda odamlar deb atalmish kiyishni tanlashlari mumkin rasmiy Tailand milliy kiyimi.
Mundarija
- 1 Tarix
- 2 An’anaviy kostyumlar
- 2.1 Pha chung hang
- 2.2 Pha nung
- 2.3 Pha biang
- 2.4 Suea pat
- 2.5 Raj naqshlari
Tarix
Shuningdek qarang: Tailand kiyimlari tarixi
Siyam shtatidagi rasmiy shaxsning portreti, portret rasmlari to’plamidan biri Xie Sui tomonidan Imperial Tsinning davriy taklifi portretlari, XVIII asr rasmlari Milliy saroy muzeyi Taypeyda.
Du Royaume de Siam tomonidan Simon de La Louber siyam amaldorining kiyinishini namoyish etadi lombok va pha chung hang va a an’anaviy Tailand uyi
Tarixiy jihatdan, Tailand erkaklari ham, ayollari ham o’zlarini chaqirishgan o’ralgan kiyim bilan kiyib olishgan pha chung hang. [1] : Izoh 10 Faxangni belidan tizzasidan pastga tushirish uchun erkaklar o’zlarining bellarini yopishgan, ayollar esa pha chunglarini beliga tizzadan ancha pastgacha osib qo’yishgan. [2] Dvoryanlar a’zolari chaqirilgan ipak xalat kiyib yurishgan xrui va baland bo’yli uchli shapka chaqirildi lomphok qirollik ishlarida qatnashish. Yalang’och ko’krak va yalang oyoqlar Tailand rasmiy kiyinish kodining bir qismi sifatida qabul qilingan va 1800 yillarning o’rtalariga qadar devoriy rasmlarda, rasmli qo’lyozmalarda va dastlabki fotosuratlarda kuzatilgan. [2] 20-asrga qadar Tailand kiyimlarida sinfni ajratib turadigan asosiy belgilar bosma yoki to’qilgan naqshli paxta va ipak matolardan foydalanish edi, ammo oddiy odamlar ham, qirollar ham tikilgan kiyim emas, o’ralgan holda kiyishgan. [3] Tailandning an’anaviy liboslari davomida sezilarli darajada o’zgardi Rattanakosin davri. [ iqtibos kerak ]
1700 yillarga qadar Tailand erkaklari va ayollari sochlarini uzun ushlab turishgan. Biroq, quyidagilarga rioya qilish 1759-1760 yillardagi Birma-Siyam urushlari va 1765–1767 va burmalik istilolarni takroran takrorlashdi Ayutthaya, markaziy Tailand ayollari sochlarini a-da kesishni boshladilar ekipaj tomonidan kesilgan qisqa uslub, bu 1900 yillarga qadar milliy soch turmagi bo’lib qoldi. [4]
1860-yillardan boshlab Tailand qirolliklari “tanlab qabul qilindi Viktoriya jasadi va sartorial odob-axloq qoidalari ichki va xalqaro miqyosda mexanik ravishda qayta ishlangan tasvirlar orqali reklama qilingan zamonaviy shaxslarni yaratish. ” [3] Tikilgan kiyimlar, shu jumladan sud kiyimlari va marosim kiyimlari qirol davrida ixtiro qilingan Chulalongkorn. [3] G’arbiy kiyinish shakllari bu davrda Bangkokda shaharliklar orasida keng tarqaldi. [3] 1900-yillarning boshlarida Qirol Chulalongkorn Tailand ayollarini an’anaviy Qisqa sochlar o’rniga uzun sochlar kiyishga undaydi, bu keyinchalik Qirol davrida trendga aylandi Vajiravud kiyish bilan birga pha gunoh (ผ้า ซิ่น), o’rniga quvurli yubka pha chung hang (โจงกระเบน), mato o’rami. [5]
1941 yil 15-yanvarda, Plaek Pibulsonggram chiqarilgan Tailand madaniy mandati uzoq vaqtdan beri ichki shim kiyish, ko’ylak kiymaslik yoki o’ralgan mato kiyish odatlarini noo’rin jamoat kiyimlari deb hisoblab, Tailand liboslarini modernizatsiya qilish va g’arblashtirish. [6]
An’anaviy kostyumlar
Pha chung hang
Asosiy maqola: Pha chung hang
Pha chung hang (Tailandcha: ผ้า จูง หาง ) yoki Chang kben (Tailandcha: โจงกระเบน ) pastki qismi, mato bilan o’ralgan. Bu Khmer sampot bilan sinonimdir. Pha chung hang – tanasining pastki qismida kiyiladigan uzun, to’rtburchaklar mato. An’anaviy liboslar o’xshash dhoti Janubiy Osiyo. Pha chung hang shimlardan ko’proq yubkalarga o’xshaydi. Bu uzunligi uch metr va kengligi bir metr bo’lgan to’rtburchaklar mato. U beliga o’ralgan holda, tanadan uzaytirilib, uchlarini bir-biriga burab, so’ngra o’ralgan matoni oyoqlari orasidan tortib, belning orqa qismiga tiqib kiyiladi.
Pha nung
Asosiy maqola: pha nung
Tailand ayollari kiyishadi pha gunoh uchun kiyinish Raketa festivali, Roi va boshqalarThe pha nung (Tailandcha: ผ้านุ่ง ), shuningdek, nomi bilan tanilgan pha gunoh (Tailandcha: ผ้า ซิ่น ) yoki pha thung (Tailandcha: ผ้าถุง ), bu uzun etakka o’xshash belga taqilgan uzun mato. [7] [8]
Ҳазил сўроқлар ва сўз ўйини
Нима ҳамма тилда ҳам гапиради?(Акс-садо) Ниманинг беш бармоғи боруЛекин бирорта ҳам тирноғи йўқ?(Қўлқоп) Нимага одам орқага ўгирилиб қарайди?(Орқасида кўзи йўқ) Одамзодда нима кўп?(Умид, режа) Одамда нима бўлмаса, нимали бўлмаса, Нима қилмаса яшай олмайди?(Ҳунари, илми бўлмаса, меҳнат қилмаса) Дунёда нима чаққон?(Фикр) давоми…
Янги топишмоқлар
Ақлли темир олам кезар.(Ер сунъий йўлдоши) Шохи бор, ҳўкиз эмас, Эгари бор, от эмас, Хоҳлаган манзилингта Етказади, минсанг бас.(Ракета) Пўлат қушим учди-кетди. Бир зум ўтмай Ойга етди.(Ракета) Шамолдай учқур, Йўқ оёғи ва қўли. Кўзга кўринмас, Чароғон юрган йўли.(Электр токи) Сув давоми…
Эртакли топишмоқлар
Ҳуройимнинг сўроғига жавоб Султонхон деган подшо умрининг охирида Ҳуройим деган қизга уйланмоқчи бўлади. Султонхон Ҳуройимга совчи юборибди.Ҳуройим қалинимга:Ўнта улоқ, Йигирмата бўри, Ўттизта йўлбарс, Қирқта тулки, Элликта нўхта, Олтмишта ахта, Етмишта сарғалдоқ, Саксонта чақалоқ, Тўқсонта тумалоқ, Юзта жумалоқ берсинва шу сўзимнинг давоми…
Ҳар хил топишмоқлар
Дунёда тўрт нарса йўқ.(Кўрпанинг енги,Чумчуқнипг сути,Ҳовузнинг қопқоғи,Тошнинг томири йўқ) Тоғда турар, Боғда бўлар, Сувда сузар, Кулда кулар.(Каклик, булбул, балиқ, бодроқ) Тоғни талайди, Элни элайди, Жарни жалайди, Сувни сувлайди.(Жала, шамол, калтакесак, илон) Икки бошли, тўрт оёқли, Икки оёқли, тўрт қулоқли, Орқасида давоми…
Кема ва қурол-яроқлар
ДарёДарё устида бўйра.(Қайиқ) Юрса изи билинмас.(Қайиқ) Бир эшагим бор ҳанги,Тўқимлари янги,Ўт емайди, сув ичмайди.(Қайиқ, кема) Топ-топ, топ-топ отим, Туёқлари ялпоқ отим. Одам кўрса кишнамас, Ердан бир чўп тишламас.(Қайиқ, кема) Изласанг изи йўқ, Сўйсанг, қони йўқ.(Қайиқ) Болта урдим, Бадахшон кетди.(Милтиқ ўқи) давоми…
От асбоблари ва йўл
Отдан баланд,Итдан паст.(Эгар) Бўйи паст, Отдан тушмас, Пиёда юрмас. (Эгар) Узун эдим кесдилар, Йўғон эдим йўндилар, Ишга лойиқ қилдилар. (Эгар) Том устида сандиқ.(Эгар) Тепдим, Теракка чиқдим. (Отга миниш) Тап-тап этиб томга чиқдим.(Отга давоми…
Ўйинлар ва ўйинчоқлар
Узун терак, учи менинг қўлимда.(Варрак) Оқ ғозим учди кетди, Ичагини чўзди кетди.(Варрак) Осмонда оқ эшак, Нўхтаси қўлимда.(Варрак) Чўпчагим чўпчак, Олтин беланчак, Етти қизнинг онаси, Ҳалигача келинчак.(Қўғирчоқ) Тап-тап этади, Урсам учиб кетади.(Копток)
Чолғу асбоблари
Узун терак йиқилди, Учи менинг қўлимда. Зағизғони сайрайди,Сочи менинг қўлимда.(Танбур) Уч айғир,ҳайдадим текис йўлга,Учовига ўн одамхизмат қилар зўрға-зўрға.(Дутор) Богда булбул сайрайди, Эгалари сўзлайди.(Дутор) Томда туриб гилам қоқдим.(Ноғора) Ҳасан дорози бир букур, Ҳовлига солади зикир. Ҳар мўридан тутун чиқса, Баччалар тапир-тупур.(Карнай) давоми…
Китоб ва ёзув
Дарахт эмас, япроқли, Кўйлак эмас, этакли, Одам эмас сўзлайди, Турли куйлар куйлайди.(Китоб) Устида қопқоқ, Тагида қопқоқ, Ичинда япроқ.(Китоб) Тилсиз, ақл ўргатар.(Китоб) Бодомча бодомча билан, Етти калит том билан. Не кўзи бор, не оғзи бор, Сўйлашади одам билан.(Китоб) Оқ ер очдим,Қора давоми…
Кийим-кечак, безак ва тикувчилик асбоблари
Отдим, осмонга чиқди.(Дўппи) Бош устида чамбарак, Чамбаракда капалак.(Дўппи) Ўзи битта, Тухуми тўртта, Боласи ўн олтита.(Дўппи) Бошингдаги бошпана, Қиш-қировда гулхона.(Телпак) Кундузи ҳимоя қилади, Кечаси қозиқда туради.(Кийим) Қора ботир қалтироқ, Сағирлари ялтироқ.(Қора атлас) Топ, топишмоқ, Танга ёпишмоқ.(Кўйлак) Эрта турди,Икки айри йўлга тушди.(Шим) давоми…
Мақолалар мундарижаси
- Кема ва қурол-яроқлар
- Кийим-кечак, безак ва тикувчилик асбоблари
- Китоб ва ёзув
- Меҳнат, иш қуроллари
- Одам ва унинг аъзолари
- Озиқ-овқатлар
- Олов, тутун, чироқ
- От асбоблари ва йўл
- Парранда ва қушлар
- Полиз экинлари ва сабзавот
- Табиат ҳодисалари
- Уй хўжалик асбоблари
- Уй-жой ва унга тегишли жиҳозлар
- Ўйинлар ва ўйинчоқлар
- Ўсимликлар дунёси
- Ҳазил сўроқлар ва сўз ўйини
- Ҳайвонот дунёси
- Ҳар хил топишмоқлар
- Ҳашаротлар
- Чолғу асбоблари
- Экин ва ўсимликлар
- Эртакли топишмоқлар
- Янги топишмоқлар