С этой книгой также читают

The Moliya Jismoniy shaxslar, kompaniyalar, tashkilotlar yoki jamoat tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladigan bank va fond bozori xarakteridagi iqtisodiy faoliyatni o’rganadigan bu Iqtisodiyot bo’limi.

Moliyaviy ma’no

Video: Переварка порога, ремонт дверной петли без вложений. Стоимость переварки и покраски одного порога.

Tarkib

Moliya nima:
Moliya vazirligi
Davlat moliyasi
Shaxsiy moliya
Korporativ moliya
xalqaro moliya

Moliya nima:

The Moliya Jismoniy shaxslar, kompaniyalar, tashkilotlar yoki jamoat tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladigan bank va fond bozori xarakteridagi iqtisodiy faoliyatni o’rganadigan bu Iqtisodiyot bo’limi.

Ushbu atama “aktivlar”, “oqimlar” ga ham tegishli bo’lishi mumkin. Umumiy ma’noda “davlat moliyasi” degan ma’noni ham anglatishi mumkin. Ushbu so’z frantsuz tilidan keladi Moliya.

Moliya vazirligi

Bu ba’zi mamlakatlarda ma’lum bo’lgan ism Xazina. Moliya vazirligi daromadlar, xarajatlar va davlat moliyalashtirish siyosati bilan bog’liq faoliyatni shakllantirish, rivojlantirish, ijro etish va nazorat qilish bilan shug’ullanadi.

Uning yakuniy maqsadi sifatli, samarali va samarali davlat xizmatlariga iqtisodiy investitsiyalarni jalb qilishga imkon beradigan davlat moliya tizimining tengligi, oshkoraligi, barqarorligi va barqarorligini kafolatlashdir.

Davlat moliyasi

The Davlat moliyasi Bu davlat sub’ektlarining iqtisodiy resurslarini olish, boshqarish va boshqarish bilan bog’liq faoliyat bilan bog’liq moliya sohasidir.

Ushbu sohada hukumat darajasida uchta asosiy tarkibiy qism hisobga olingan. Birinchidan, resurslarni samarali taqsimlash va taqsimlash. Ikkinchidan, daromadlarni taqsimlanishi va nihoyat, makroiqtisodiy darajada barqarorlashadigan jarayonlar.

Shaxsiy moliya

The shaxsiy moliya aktivlarni olish, boshqarish va boshqarish bilan bog’liq shaxsiy yoki oilaviy sohadagi barcha iqtisodiy masalalar. Shaxsiy moliyaviy masalalarda mavjud daromad va xarajatlar kabi jihatlar, shuningdek, tejash qobiliyatini hisobga olish kerak.

Shaxsiy moliya – bu shaxs yoki oila tomonidan iqtisodiy daromad olish, vaqtni tejash va sarflash uchun zarur bo’lgan moliyaviy boshqaruv. Buning uchun boshqa omillar qatorida haqiqiy ehtiyojlar, yuzaga kelishi mumkin bo’lgan vaziyatlar va moliyaviy xatarlarni ham hisobga olish zarur.

Korporativ moliya

The korporativ moliya Bu kompaniyalar bilan bog’liq moliya sohasi. Kapital atrofida korporativ dunyoda qabul qilingan moliyaviy qarorlar, masalan, investitsiya, moliyalashtirish va dividendlar bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Uning maqsadi egalari va aktsiyadorlari uchun maksimal qiymatni olishdir.

Shuningdek, moliyalashtirishga qarang.

xalqaro moliya

The xalqaro moliya Bu xalqaro darajadagi bank va fond operatsiyalari bilan bog’liq faoliyat turi. Ushbu sohada valyuta kursi va foiz stavkalari kabi xalqaro iqtisodiyotga xos tushunchalar paydo bo’ladi. Ushbu turdagi iqtisodiy munosabatlar kompaniyalar yoki davlat tashkilotlari o’rtasida yuzaga kelishi mumkin.

Shuningdek, globallashuvning 7 xususiyatiga qarang.

Xalqaro moliya darslik

Информация о характеристиках, комплекте поставки, внешнем виде и цвете книжной продукции носит справочный характер и основывается на последних доступных к моменту публикации сведениях.

Электронная книга:

В данный момент нет в наличии.
Заказать: (90) 959-25-26

Поделиться с друзьями в соцсетях

Аннотация
Комментарии и отзывы

Darslik “Moliya” fani dasturi asosida yozilgan boʻlib, unda moliyaning mohiyati va funksiyalari, moliyaviy siyosat, moliya tizimi, moliyaviy boshqaruv, moliyaviy rejalashtirish va bashoratlash, moliyaviy nazorat, xoʻjalik yurituvchi sub’ektlar moliyasi, davlat byudjeti, byudjet daromadlari va xarajatlari, byudjet defitsiti, byudjet tizimi va tuzilmasi, byudjet jarayoni, davlat krediti, byudjetdan tashqari fondlar, ijtimoiy taʼminot, sugʻurta, uy xoʻjaliklari moliyasi va xalqaro moliyaga oid masalalar yoritilgan.

Kitob talabalar, magistrantlar, aspirantlar, iqtisodiy yoʻnalishdagi oliy oʻquv yurtlarining professor-oʻqituvchilari, mamlakatning moliya- byudjet-soliq tizimida faoliyat koʻrsatayotgan amaliyotchi mutaxassislar va moliya muammolari bilan qiziquvchi barcha oʻquvchilarga moʻljallangan.

J. X. Ataniyazov, E. D. Alim ardonoy xalqaro moliya munosabatlari

T.S.Malikov — iqtisodiyot fanlari doktori, professor.

N.G‘. Karimov — iqtisodiyot fanlari doktori, professor.

Darslikda «Xalqaro moliya munosabatlari» fanining asosiy masa-

lalari qisqa va tushunarli tilda bayon etilgan.

Ushbu darslikda xalqaro moliya va uning jahon iqtisodiyoti rivojla-

nishidagi oTni, jahon iqtisodiyotining globallashuvi va jahon moliyaviy-

iqtisodiy inqirozi, xalqaro moliya tashkilotlarining xalqaro moliya mu-

nosabatlari taraqqiyotidagi oTni, xalqaro valuta operatsiyalari, jahon

valuta tizimi va uning rivojlanish bosqichlari, xalqaro moliya muno-

sabatlarida valuta risklarini boshqarish, xalqaro korporatsiyalar faoli-

yatining rivojlanishi, xalqaro iqtisodiy integratsiya jarayonlari, xalqaro

moliya munosabatlarida toTov balansini boshqarish, xalqaro moliya bo-

zori va uning rivojlanish xususiyatlari, yevrobozorlarning yuzaga kelishi

va ulardagi operatsiyalar, xalqaro kredit va investitsiya munosabatlari-

ning rivojlanishi, moliyaviy derivativlar bozori, 0 ‘zbekistonning xalqa-

ro moliya munosabatlariga integratsiyalashuvi kabi masalalar yoritilgan.

Darslik oliy o‘quv yurtlarining iqtisodiy yo‘nalishida tahsil olayot-

gan talabalarga, ilmiy izlanuvchilarga hamda mazkur fanni o‘qitadigan

ISBN 978-9943-391-78-9

KIRISH

Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni izchil amal-

ga oshirish, milliy iqtisodiyotni yangi davr darajasiga ko’tarish,

eksportga yo’naltirilgan ishlab chiqarish tarmoqlarini vujudga

keltirish va jahon iqtisodiyoti integratsiyasiga jadal kirib borish

xalqaro moliya munosabatlarini barqaror rivojlantirishni taqozo

Hozirgi vaqtda mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyo-

ti iqtisodiyotni modernizatsiyalash, ishlab chiqarishda tarkibiy

o’zgarishlarni amalga oshirish, iqtisodiyot tarmoqlarida zamo-

naviy texnika-texnologiyalarni joriy qilish va shu asosda raqo-

batbardoshlikka erishish, jahon bozorlaridan mustahkam o‘rin

egallash, mamlakatimizning eksport salohiyatini oshirish kabi

vazifalarni amalga oshirish bilan bevosita bog‘liq. Mazkur masa-

lalarni ijobiy hal qilishda mamlakatning xalqaro moliya munosa-

batlaridagi ishtiroki muhim o‘rin tutadi.

«Xalqaro moliya munosabatlari» fani ixtisoslik fanlaridan biri

bo‘lib, iqtisodiy yo’nalishlar bo‘yicha ta’lim olayotgan talabalarga

mo‘ljallangan. Mazkur darslik oliy ta’limning bakalavriat bos-

qichida o‘qitiladigan «Xalqaro moliya munosabatlari» fani ham-

da magistratura bosqichida o‘qitiladigan «Xalqaro moliya» fa-

nining o‘quv dasturlariga muvofiq tarzda yozilgan. Darslikdan

amaliyotchi-mutaxassislar, ilmiy izlanuvchilar va mazkur sohaga

qiziquvchilar foydalanishlari mumkin.

Darslikning asosiy maqsadi moliyaviy globallashuv sharoitida

xalqaro moliya munosabatlarida yuzaga keladigan jarayonlarni

o‘rganish hamda xalqaro moliya munosabatlarini rivojlantirish

istiqbollari yuzasidan talabalarda tegishli nazariy fikr va taas-

surotlarni hosil qilish, amaliy ko’nikma va bilimlarni shakllanti-

Ushbu darslikda xalqaro moliya va uning jahon iqtisodiyo-

ti rivojlanishidagi o‘rni, jahon iqtisodiyotining globallashuvi va

jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, xalqaro moliya tashkilotlari-

ning xalqaro moliya munosabatlari taraqqiyotidagi o‘rni, xalqaro

valuta operatsiyalari, jahon valuta tizimi va uning rivojlanish bos-

qichlari, xalqaro moliya munosabatlarida valuta risklarini boshqa-

rish, xalqaro korporatsiyalar faoliyatining rivojlanishi, xalqaro

iqtisodiy integratsiya jarayonlari, xalqaro moliya munosabatlarida

to‘lov balansini boshqarish, xalqaro moliya bozori va uning rivoj-

lanish xususiyatlari, yevrobozorlarning yuzaga kelishi va ulardagi

operatsiyalar, xalqaro kredit va investitsiya munosabatlarining ri-

vojlanishi, moliyaviy derivativlar bozori, 0 ‘zbekistonning xalqaro

moliya munosabatlariga integratsiyalashuvi kabi masalalar bayon

Darslik mualliflari ma’lumotlarni aniq, mantiqiy ketma-ketlik

asosida bayon etishga harakat qilishgan. Har bir bob yakunida

tayanch so‘z va iboralar, takrorlash uchun savollar, mustaqil

o‘rganish uchun topshiriqlar hamda test savollari keltirilgan.

Ishonchimiz komilki, ushbu darslikni yanada takomillashti-

rish yuzasidan bildiriladigan fikr-mulohazalar uning yanada mu-

kammallashuviga xizmat qiladi. Shu boisdan, bildirilgan taklif va

mulohazalar uchun mualliflar oldindan o‘z minnatdorchiliklarini

1-bob. XALQARO MOLIYA VA UNING JAHON

IQTISODIYOTI RIYOJLANISHIDAGI 0 ‘RNI

1.1. Xalqaro moliyaning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati.

1.2. Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro moliya munosa-

batlarining tutgan o‘rni.

1.3. Milliy iqtisodiyot rivojlanishida xalqaro moliya munosa-

batlarining roli va ahamiyati.

1.1. Xalqaro tnoliyaning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati

Xalqaro moliya — xalqaro moliyaviy resurslar majmuini va

ularning harakatlanishini ifodalovchi tushuncha hisoblanadi.

Xalqaro moliya munosabatlari muayyan maqsadlarni amal-

ga oshirish uchun xalqaro darajada shakllantirilgan moliyaviy

resurslarni taqsimlash va ulardan foydalanish jarayonidagi iqti-

sodiy munosabatlarni ifodalaydi. Xalqaro moliya munosabatlari

o‘ziga xalqaro valuta munosabatlari, xalqaro kredit munosabat-

lari, xalqaro investitsiya munosabatlari, xalqaro savdo. munosa-

batlari, xalqaro soliq munosabatlari, xalqaro lizing munosabat-

lari, mamlakatlar to‘lov balansini boshqarish, xalqaro moliya

tashkilotlari bilan aloqalar kabi munosabatlarni qamrab oladi.

Globallashuv jarayoni — jahon savdosining o‘sishi, ishlab chiqa-

rishnirig ixtisoslashuvi va kengayishi, kapitalning xalqaro oqi-

mi rivojlanishi, xizmatlar va mahsulotlarning xalqaro harakati

xalqaro moliyaning rivojlanishiga zamin yaratdi. Shuningdek,

mazkur holat jahon moliya bozorlarining, xalqaro moliyaviy kor-

poratsiyalarning yuzaga kelishiga, davlatlararo moliyaviy muno-

sabatlarning va xalqaro moliyaviy faoliyatning boshqa jihatlari

murakkablashuviga olib keldi.

Xalqaro moliya doimiy o‘zgaruvchan xalqaro pul tizimlari-

ning holati va rivojlanishini, alohida mamlakatlar to‘lov balan-

sining o‘zgarishini, xalqaro moliya bozorlari, xalqaro moliyaviy

korporatsiyalar, xalqaro bank va investitsion faoliyatni namoyon

etadi. Xalqaro moliya tizimining asosiy ishtirokchilari bo‘lib qu-

yidagilar hisoblanadi: banklar, transmilliy korporatsiyalar, portfel

investorlar va xalqaro rasmiy qarzdorlar. Xalqaro moliyaviy ope-

ratsiyalar alohida mamlakatlarning moliya tizimiga jiddiy ta’sir

ko‘rsatuvchi kuch hisoblanadi.

Xalqaro moliya o’zida obyektiv asosga ega bo‘lgan moliyaviy

munosabatlarni ifodalaydi. Xalqaro moliyaning moddiy asosi

bo‘lib mamlakatlar o‘rtasida amalga oshiriladigan xalqaro moli-

yaviy oqimlar, jumladan, pul oqimlari — import qilingan mah-

sulot va xizmatlarning to‘lovlari hamda mahsulot va xizmatlar

eksportidan kelgan valuta tushumlari, ushbu oqimlar xo‘jalik

yurituvchi subyektlar moliyasini ifodalashi mumkin, lekin ular

turli mamlakatlarga tegishli bo‘ladi, shu boisdan mamlakatlar

o‘rtasidagi pul oqimlari harakatini namoyon etadi. Shuningdek,

kredit mablag’lari oqimi ham ikki tomonlama bo‘lib hisobla-

nadi, bir tomondan qarzning berilishi bo‘lsa, boshqa tomondan

esa, uning qaytarilishi va foizlarning to‘lanishi namoyon bo‘ladi.

Shunday qilib, mazkur oqimlar asosida moliyaviy resurslarning

mamlakatlar o’rtasidagi harakati yuzaga keladi. Ularning taqsim-

lanishi bir tomondan valuta kurslari asosida, ikkinchi tomondan

esa, bojxona tariflari asosida boshqariladi.

Moliyaviy resurslar xalqaro moliya tashkilotlari va institutlari

faoliyati jarayonida shakllanadi va foydalaniladi. Mazkur insti-

tutlar va tashkilotlar davlatlararo tuzilmaga ega bo‘lib muayyan

funksiyalarni bajaradi. Ularning moliyaviy ta’minoti umumlash-

gan (masalan, BMT budjeti) yoki maqsadli (aniq dasturlar va

tadbirlar uchun mo‘ljallangan) fondlar orqali amalga oshiriladi.

Moliyaviy resurslarning muayyan qismini xalqaro darajada

markazlashuvi jahon xo’jaligi ehtiyojlarini ta’minlaydi, bunday

resurslarni shakllantirishning iqtisodiy shart-sharoitlari bo‘lib,

iqtisodiy integratsiyaning kuchayishi, turli sohalardagi xalqaro

loyiha va dasturlarni amalga oshirishda mamlakatlarning ishtiro-

ki, kredit va savdo munosabatlarini rivojlanishi hisoblanadi.

Shunday qilib, xalqaro moliya — bu xalqaro moliya bozori

va xalqaro institutlar tomonidan shakllanishi, taqsimlanishi va

ishlatilishini o‘z ichiga olgan moliyaviy resurslar harakati aso-

sida hosil bo’lgan munosabatlar tuzilmasi bo‘yicha murakkab

Mamlakat davlat moliyasining xususiyatlari sifatida quyidagi-

larni keltirish mumkin:

— bitta mamlakat hududidan chiqmaydi;

— milliy qonunchilik asosida amalga oshiriladi;

— mamlakat ichida amalga oshiradigan hisob-kitoblarni

Xalqaro moliya esa turli xildagi jihatlarni o’rganadi. Bularga:

— iqtisodiy kategoriya sifatida — moliyaviy resurslarning fond-

lari bo‘lib, xalqaro iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirish asosida

tashkil etilgan hamda xalqaro ahamiyatga ega bo‘lgan umumiy

ehtiyojlarni qondirish va jahon darajasida ijtimoiy takror ishlab

chiqarishning rentabelligini va uzluksizligini ta’minlash uchun

— institutsional jihatdan — bu banklar, valuta va fond birjalari,

xalqaro moliya institutlari, mintaqaviy moliya-kredit tashkilot-

lari, xalqaro va mintaqaviy iqtisodiy tashkilotlar va birlashmalar

majmui bo‘lib, ular orqali jahon moliyaviy oqimlarining harakati

— iqtisodiy munosabat sifatida — bu, jahon bozorida kapital,

xizmatlar, tovarlar harakati vaqtida milliy mahsulotlarning qay-

ta taqsimlanishi jarayonida yuzaga keluvchi pul ko‘rinishidagi

munosabat. Davlatlararo va transmilliy moliya-kredit munosa-

batlarini o‘z ichiga oladi va ularda xorijiy elementlar ishtirokini

Xalqaro moliyaning asosiy funksiyalariga quyidagilar kiradi:

— takror ishlab chiqarish jarayoniga moliya yordamida xalqaro

valuta-kredit va moliya tashkilotlarining aralashuvi bilan bog‘liq

tartibga solish funksiyasi;

— barqarorlashtirish funksiyasi. Mazkur funksiya jahon

xo‘jaligi tizimida iqtisodiy va ijtimoiy munosabatlar uchun barqa-

ror sharoitni yaratishda namoyon bo’ladi.

Xalqaro moliya munosabatlari shakllanishi va rivojlanishining

asosiy omillari quyidagilardan iborat:

1. Jahon bozorlarining vujudga kelishi, ayniqsa tovar bozorlari.

2. Xalqaro mehnat taqsimoti.

3. Iqtisodiy aloqalarning baynalminallashuvi va globallashuvi.

4. Iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda integratsiya jarayonlarining

5. Ilmiy-texnika taraqqiyoti.

6. Xalqaro moliya munosabatlarining ko‘p tomonlama tartib-

ga solish tizimini takomillashtirilishi.

7. Jahon iqtisodiyotida global muammolarning keskinlashuvi.

Xalqaro moliya jahon xo‘jaligining aniqlovchi tizimlaridan

biri hisoblanib, milliy va jahon iqtisodiyotiga aniqlovchi ta’sir

I.l-rasm . Xalqaro moliya munosabatlari va xalqaro qayta ishlab

chiqarish jarayonlarining o‘zaro bog‘liqligi

Xalqaro moliya yaxlit tizim sifatida faoliyat ko‘rsatadi va

uning elementlariga quyidagilar kiradi:

— Jahon valuta tizimi — milliy va zaxira valutalar, xalqaro

jamoaviy valutalar, o‘zaro konvertirlash shartlari, valuta pariteti,

valuta kursi, valuta kurslarini tartibga solishning milliy va xalqa-

ro mexanizmlaridan tashkil topgan;

— Xalqaro hisob-kitoblar — moliyaviy instrumentlar, ishlab

chiqarish omillari, tovarlar harakati, shuningdek, xalqaro hisob-

kitoblar bilan bog‘liq barcha operatsiyalarni aks ettiruvchi to‘lov

balansiga xizmat qiladi;

— Xalqaro moliya bozorlari va muayyan moliyaviy instrument-

lar savdosi mexanizmlari — valuta, kredit, qimmatli qog‘ozlar;

— Xalqaro soliqqa tortish — pul mablagiari fondlarini shakl-

lantirish metodi sifatida;

— TMKlarning xalqaro moliyaviy menejmenti, bunda trans-

milliy moliyalashtirish, risklarni boshqarish, xalqaro investitsi-

yalash jarayoni asosiy o‘ringa chiqadi.

1.2. Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro moliya

munosabatlarining tutgan o‘rni

Jahon iqtisodiyotining tizim sifatidagi faoliyati tovarlar, xiz-

matlar va ishlab chiqarish omillarining harakati bilan bog‘liq.

Ushbu bogiiqlik asosida xalqaro moliya munosabatlari yuzaga

Xalqaro moliya munosabatlari bu xalqaro moliya bozori

ishtirokchisi boigan shaxsning qaroriga muvofiq tarzda o‘ziga te-

gishli boigan xorijiy valutalarning harakat jarayonini tavsiflovchi

fundamental iqtisodiy kategoriyadir.

1970-yillarda xalqaro moliya tizimida sezilarli o‘zgarishlar

sodir boidi va mazkur o‘zgarishlar ta’sirida zamonaviy jahon

valuta-moliya tizimi shakllana boshladi. Jahon moliya tizimida-

gi o‘zgarishlar va xalqaro moliya munosabatlarining rivojlanishi

ko‘p jihatdan transmilliy korporatsiyalar faoliyati bilan bog‘liq

bo‘lib, ular tomonidan butun dunyo bo‘ylab ishlab chiqarish tar-

moqlarini vujudga keltirish hamda barcha resurslardan samarali

foydalanishga qaratilgan global strategiya amalga oshirildi. Shu-

ningdek, xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishida moliyaviy

jihatdan barqaror hamda ko‘p sonli xorijiy filiallarga ega bo‘lgan

transmilliy banklar muhim rol o‘ynadi.

Xalqaro kreditlashdan foydalanish xususiyatining o‘zgarishi

bilan bog’liq ravishda xalqaro kredit bozori hajmi keskin ortib

bordi. Uning oxirgi yo‘nalishi nafaqat xalqaro ayirboshlash so-

hasi (mahsulotlar, xizmatlar va boshq.) balki, ishlab chiqarish

sohasi ham bo‘ldi. Bu holat, birmuncha yirik kreditlarni uzoq

muddatlarga jalb etishni, shuningdek, moliya-kredit xizmatlari

majmuasini rivojlantirishni talab etardi. 1970-yillarda xalqaro

kreditni to‘lov balansining taqchilligini bevosita yoki bilvosita

moliyalashtirish uchun foydalana boshladilar. Xususiy firmalar

bilan bir qatorda yirik qarzdorlar sifatida hukumatlar, davlat

tashkilotlari va korxonalar, xalqaro kredit tashkilotlari yuzaga

Ushbu davrda neft import qiluvchi rivojlangan va rivojlana-

yotgan mamlakatlar to‘lov balanslari jami taqchilligining qariyb

60% xalqaro kapital bozorlari hisobiga moliyalashtirildi. Xalqaro

kredit hajmining oshishi nafaqat yevrokreditlarning o‘sishi hiso-

biga balki, xorijiy kreditlash bozorlari kengayishi hisobiga sodir

bo‘ldi. Yaponiya milliy valutasi «iena» hisobiga xorijiy kreditlar

bozori hajmining oshishi natijasida Tokioda ienadagi xorijiy obli-

gatsiyalar emissiyasi hajmi keskin ortdi. Mazkur holat natijasida

Yaponiya ienasi yevrovaluta bozorida keng qo’llanila boshlandi.

1970-yillarda xalqaro kapital bozori kengayishiga bir qator

omillar ta’sir ko‘rsatdi va natijada xalqaro resurslar aylanishi va

likvidligi oshib bordi. Ushbu davrda jahon iqtisodiyoti ikkita neft

inqirozini boshdan kechirdi va neft narxining birdaniga keskin

o‘zgarishiga sabab bo‘ldi. Mazkur holat natijasida neft eksport qi-

luvchi mamlakatlarda yirik valuta ortiqchaligi, neft import qiluv-

chilarda esa, jumladan ko‘plab rivojlangan mamlakatlarda joriy

hisoblar bo‘yicha taqchillik yuzaga keldi. Bu taqchillik asosan

retsipient-mamlakatlarga xalqaro banklar, yevroobligatsiyalar bo-

zori orqali tushgan neftedollarlar hisobiga qoplandi.

Jahon iqtisodiyotida ro‘y bergan boshqa muhim o‘zgarishlar

ham xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishiga ijobiy va sal-

biy jihatdan sezilarli darajada ta’sir ko’rsatdi. Ushbu o’zgarishlar

jumlasiga jahon va hududiy valuta tizimlaridagi o‘zgarishlar,

valuta tizimi tamoyillarining o‘zgarishi, qarzdorlik inqirozlari,

mamlakatlar tomonidan iqtisodiy integratsion birlashmalarning

tuzilishi, xalqaro va mintaqaviy moliya tashkilotlarining vujudga

kelishi, transmilliy korporatsiya va banklar faoliyatining kengayi-

shi, jahonda ro‘y bergan moliyaviy-iqtisodiy inqirozlarni kiritish

1.2-rasm. Xalqaro moliyaning tuzilmasi

Xalqaro moliyaning barcha tashkiliy elementlari jahon moli-

yaviy muhitida birlashadi.

Jahon moliyaviy muhiti investorlar va korporatsiyalar moli-

yasi, banklar boshqaruvchilari qabul qiluvchi qarorlarga ta’sir

ko‘rsatadi hamda jahon moliya bozori o‘sishi sharoitini aniqlaydi.

Xalqaro moliya tizimining asosiy funksiyalari sifatida qu-

yidagilarni ko‘rsatish mumkin:

— valutalar ayirboshlash va hisob-kitob tizimi shartlarining

— valuta kurslari rejimlarini tartiblashtirish va valuta cheklov-

larini tartibga solish;

— xalqaro valuta likvidligini tartibga solish;

— kredit, sug‘urta, investitsiya va fond operatsiyalari xalqaro

— mazkur funksiyalarni amalga oshiruvchi va nazorat qiluv-

chi xalqaro moliya institutlarini tashkil etish.

Xalqaro moliya munosabatlarining subyektlari sifatida qu-

yidagilar ishtirok etadi: davlat, korxona, tashkilotlar, firmalar

hamda xalqaro tashkilotlar va moliya institutlari, transmilliy

korporatsiyalar, transmilliy banklar, birjalar, jismoniy shaxslar.

Xalqaro moliya munosabatlari turli mamlakatlarning xo‘jalik

yurituvchi subyektlari o‘rtasida, davlat va boshqa mamlakatlar

hukumatlari hamda xalqaro tashkilotlar o’rtasida, davlat va kor-

xonalar bilan xalqaro moliya institutlari o‘rtasida yuzaga kelishi

Davlat xalqaro moliya sohasida faoliyat ko’rsatuvchi asosiy

Markaziy banklar — bu iqtisodiyotni davlat tomonidan tartib-

ga solish organlari bo‘lib, ularga monopol tarzda banknotalar

chiqarish, pul muomalasi, kredit va valuta kursini tartibga solish,

valuta zaxiralarini saqlash vazifalari biriktirilgan.

Xalqaro tashkilotlar — ular xalqaro shartnoma asosida tashkil

etilgan bo‘lib, doimiy faoliyat ko‘rsatuvchi organlarga ega bo‘lgan

holda jahon xo‘jaligi birliklarining iqtisodiy, ijtimoiy rivojlanishi-

ga yordamlashish vazifalarini bajaradi.

Xalqaro valuta-kredit va moliya tashkilotlari — jahon iqti-

sodiyotini barqarorlashtirish maqsadida xalqaro valuta va moli-

ya-kredit munosabatlarini tartibga solish uchun davlatlararo

kelishuvlar asosida tashkil etilgan iqtisodiy tashkilotlar.

Xalqaro moliyaning rivojlanishida transmilliy korporatsiyalar

va transmilliy banklar kabi subyektlar faol rol o‘ynaydi.

Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli

1
Xalqaro moliyaning iqtisodiy mohiyati va
ahamiyati
2
Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro
moliya munosabatlarining tutgan o’rni
3
Milliy iqtisodiyot rivojlanishida xalqaro moliya
munosabatlarining roli va ahamiyati

3.

Xalqaro moliya nima?
Xalqaro
moliya
Xalqaro moliyaviy resurslar
majmuini va ularning
harakatlanishini ifodalovchi
tushuncha hisoblanadi.
3

4.

Xalqaro moliya munosabatlari o‘ziga:
xalqaro kredit munosabatlari
xalqaro valuta munosabatlari
xalqaro soliq munosabatlari
• xalqaro lizing munosabatlari
• mamlakatlar to‘lov balansini
boshqarish
xalqaro
moliya
xalqaro investitsiya
munosabatlari
xalqaro moliya bozori
xalqaro savdo munosabatlari
xalqaro moliya tashkilotlari bilan
aloqalar kabi munosabatlarni
qamrab oladi

5.

Xalqaro moliya tizimining asosiy ishtirokchilari bo‘lib
quyidagilar hisoblanadi:
banklar
Transmilliy
korporatsiyalar
portfel
investorlar
asosiy ishtirokchilar
xalqaro
rasmiy
qarzdorlar

6.

Xalqaro moliyaning asosiy funksiyalari
taqsimlash
nazorat
1
2
4
3
barqarorlash
tirish
tartibga
solish

7.

Jahon moliyaviy muhiti
Jahon moliyaviy
muhiti
Jahon valyuta
tizimi
Xalqaro moliya
Xalqaro moliyaviy
menejment
Xalqaro soliqqa
tortish
Xalqaro moliya
bozorlari hamda
xalqaro hisobkitoblar

8.

Alohida olingan milliy iqtisodiyotning xalqaro moliya
munosabatlaridagi ishtirokini bir necha miqdoriy ko’rsatkichlar bilan
tavsiflash mumkin:
tashqi savdo
kvotasining
miqdori, bunda
tashqi savdo
aylanmasi
hajmi YMMga
nisbatan foizda
hisoblanadi
eksport kvotasining
miqdori, bunda
eksport hajmi
YMMga nisbatan
foizda hisoblanadi
import
kvotasining
miqdori, bunda
import hajmi
YMMga
nisbatan foizda
hisoblanadi