Bola tarbiyalashda qanday xatolar qilmoqdamiz?
Ba’zi ota-onalar nazorat qilishni bolaga ham 20 yoshli farzandga ham birdek qo‘llaydi. Bu esa farzandning shaxs sifatida shakllanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Boshiga biron tashvish tushganda hamisha nazorat ostida bo‘lgan, chizilgan chiziqdan chiqmagan farzand ota yoki onasining ko‘rsatmasini kutadi, mustaqil qaror qabul qila olmaydi va muammoga yechim topolmay, boshi qotadi. Bu kabi negativ syujet farzandingiz hayotida uchrashini istamasangiz, bolangiz mustaqil bo‘lishi va o‘zini namoyon qilishi uchun imkon bering. Bir marta qoqiladi, ikkinchi marta xato qiladi ammo hayotiy tajribalardan keyin o‘z o‘rnini topa oladi.
Moliyaviy mustaqil bo‘lishga 14-15 yoshdan o‘rgatish, 18 yoshda esa farzand qiz yoki o‘g‘il bo‘lishidan qat’iy nazar o‘z xarajatlarini o‘zi qoplay olishi kerak. Talabalik vaqtidan o‘zini o‘zi ta’minlay olgan farzand ota-onasini cho‘ntagiga qarab qolgan o‘g‘il-qizdan ko‘ra ko‘p narsaga erishadi.
Bola tarbiyasidagi xatolar — ular qashshoqlik sari yetaklaydi
Farzandi kelajakda maqsadlariga erishishi, mustaqil fikr va qarashlarga ega shaxs sifatida voyaga yetishini istagan ota-onalar tarbiyada ortiqcha g‘amxo‘rlik qilish va haddan ortiq qattiqqo‘l nazoratdan tiyilishi kerak.
Quyida tarbiyada kuzatiladigan xatolarga to‘xtalib o‘tamiz.
- Hammasini farzand uchun hal qilib qo‘yish
- Haddan ortiq yaxshi ko‘rish
- Mutlaq nazorat
- Sevgi va mehrga tashnalik
- A’lochilik sindromiga sababchi bo‘lish
- Jismoniy jazolash
- Boshqalar bilan solishtirish
Hammasini farzand uchun hal qilib qo‘yish
Hamma narsani farzand uchun hal qilish — qanday universitetga boradi, qaysi kasbni tanlaydi, kim bilan do‘st tutinadi, kimga uylanadi yoki erga tegadi, uning nomidan qaror qabul qilish oqibati yaxshilik bilan tugamaydi. Ota-onalar farzandlari uchun hamma narsani hal qilib qo‘ygan oilalarda bola doim “qolipda” bo‘ladi, o‘z fikri va istagi, tanlov erkinligi va o‘zini shaxs sifatida namoyon qilish imkoni bo‘lmaydi. Bu esa uning taqdiriga ham ta’sir qilmay qolmaydi. Yaxshi ko‘rmagan ishi bilan shug‘ullangan, kimningdir xohishi yoki aytgani bilan ish bajargan odam vaqti kelib hammasidan to‘yadi va qo‘l siltaydi. Ota-onasining orzulari ta’sirida yashagan bolalar kelajakda o‘zini topishi va anglashi qiyin bo‘ladi.
Bunday holat ko‘pincha bir kasb yoki hunar bilan shug‘ullanib kelgan oilalarda kuzatiladi. Masalan, shifokor, yurist va o‘qituvchi oilalarida oilaviy kasbni davom ettirish uchun bolaning boshqa sohaga bo‘lgan qiziqishi ikkilamchi hisoblanadi.
Haddan ortiq yaxshi ko‘rish
Ba’zi onalar bolasini qattiq yaxshi ko‘radi va g‘amxo‘rlik qilishni oshirib yuboradi. Psixologlarning fikriga qaraganda, haddan ortiq yaxshi ko‘rish bolani qat’iyatsiz bo‘lishiga sabab bo‘lib qolishi mumkin. Bola katta bo‘lgani sari bunday yondashuv salbiy ta’sir ko‘rsata boradi. Ota-ona bola voyaga yetganidan keyin ham har tomonlama ta’minlashi va o‘z aravasini tortishiga imkon bermasligi oqibatida bola o‘zligini topolmaydi, qiyin vaziyatda mustaqil yechim topishga begona bo‘ladi. Mustaqil harakat qilish tajribasiga ega bo‘lmagan farzand beg‘am, boshiga tashvish tushib qolganda ota-onasi hal qilib berishiga ishongan holda katta bo‘ladi. Bosh qotiradigan va intiladigan narsa bo‘lmaganidan keyin bekorchilikka, uning ortida esa o‘yinlarga, narkotik moddalar yoki spirtli ichimliklarga mukkasidan ketadi.
Mutlaq nazorat
Ba’zi ota-onalar nazorat qilishni bolaga ham 20 yoshli farzandga ham birdek qo‘llaydi. Bu esa farzandning shaxs sifatida shakllanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Boshiga biron tashvish tushganda hamisha nazorat ostida bo‘lgan, chizilgan chiziqdan chiqmagan farzand ota yoki onasining ko‘rsatmasini kutadi, mustaqil qaror qabul qila olmaydi va muammoga yechim topolmay, boshi qotadi. Bu kabi negativ syujet farzandingiz hayotida uchrashini istamasangiz, bolangiz mustaqil bo‘lishi va o‘zini namoyon qilishi uchun imkon bering. Bir marta qoqiladi, ikkinchi marta xato qiladi ammo hayotiy tajribalardan keyin o‘z o‘rnini topa oladi.
Moliyaviy mustaqil bo‘lishga 14-15 yoshdan o‘rgatish, 18 yoshda esa farzand qiz yoki o‘g‘il bo‘lishidan qat’iy nazar o‘z xarajatlarini o‘zi qoplay olishi kerak. Talabalik vaqtidan o‘zini o‘zi ta’minlay olgan farzand ota-onasini cho‘ntagiga qarab qolgan o‘g‘il-qizdan ko‘ra ko‘p narsaga erishadi.
Sevgi va mehrga tashnalik
Oilada mehr va e’tibor ko‘rmagan, fikri inobatga olinmagan farzand kelajakda yomon munosabat istamagani va hamma uni yaxshi ko‘rishini istagani sabab hamma narsaga ko‘nib, rozi bo‘lib ketaveradigan bo‘ladi. Bunday bola lider yoki kuchli fe’l-atvorga ega shaxs bo‘lib voyaga yetmaydi. Bolaligidan egilish uqtirilgan bola bir umr boshqa odamlar ta’sirida bo‘ladi va hech qachon o‘z menini namoyish qilolmaydi.
A’lochilik sindromiga sababchi bo‘lish
Yomon baho uchun jazolash tabiiy, deb o‘ylaydigan ota-onalar farzandi hamisha stressda bo‘ladi. Bunday ota-onalarga bola, uning ruhiyati emas atrofdagilar fikri va nima deb o‘ylashi muhim. “Qizim / o‘g‘lim omadsiz ekanini eshitgan odamlar men haqimda nima deb o‘ylaydi?” singari fikrlar bilan o‘zlarini oqlash holatlari ham kuzatilishi mumkin va bunday vaziyatda bolada a’lochi sindromi shakllana boshlaydi. Yetakchi va birinchi bo‘lish hamma narsadan muhim bo‘ladi. Voyaga yetganda esa bunday farzandlar biron narsa muvaffaqiyatga erishishiga 100 foiz amin bo‘lmasa, harakat qilmaydi, bu esa hayotda ko‘p qoqilishlari, yangi narsaga qaror qila olmay qiynalishlariga sabab, hayotini o‘zgartirishiga esa to‘siq bo‘ladi. Maktabda a’lo bahoga o‘qigan bolaning hayotda muvaffaqiyatga erishish ehtimoli kam ekanligi ham shundan. Uch bahoga o‘qiganlarning esa ko‘pincha omadi chopadi, chunki ular xato qilishdan qo‘rqmaydi va urinib ko‘radi. Ular natija qanday bo‘lishini bilmagan taqdirda ham, sinab ko‘rish va davom etishdan qo‘rqmaydi.
Jismoniy jazolash
Psixolog Yelena Surning fikricha, bolani jismoniy jazolash yaxshilikka olib kelmaydi. Qilgan ishi to‘g‘ri emasligini bildirib qo‘yish uchun kaltaklangan farzand butun umr jismoniy va emotsional qo‘rquvda yashaydi. Bunday bolalardan kelajakda boshqa odamlar shaxsiy manfaatlari yo‘lida foydalanishi mumkin. Ular xato qilib qo‘ysa, tashlab ketilish yoki ishdan quvilishdan qo‘rqib yashaydi, doimiy qo‘rquvni his qilish esa muvaffaqiyatga erishishga qarshilik qiladi.
Boshqalar bilan solishtirish
Bolangizni hech qachon boshqa birov bilan solishtirmang. Bola o‘zini boshqalardan yomon yoki kamchiligi bordek his qilishi mumkin. Kimnidir o‘rnak qilib ko‘rsatilgan bola o‘zini yaxshiroq ekanini isbotlashni xohlaydi. Bunday odamlarni birgina maqtov va e’tirof qilish orqali manipulyatsiya qilish oson bo‘ladi. O‘ziga bo‘lgan bahosi noto‘g‘ri shakllangan inson hamisha boshqalar e’tiborini kutib yashaydi, mustaqil harakatlana olmaydi va doim boshqalar fikriga qaram bo‘ladi.
Bola tarbiyalashda qanday xatolar qilmoqdamiz?
Har birimizning farzand tarbiyasida o‘z qarashlarimiz, fikrlarimiz bor. Hammamiz bola tarbiyasi haqida soatlab gapirishimiz, yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishimiz mumkin. Biz esa bu gal an’anadan chekingan holda tarbiyadagi usullar xususida emas, tarbiyada yo‘l qo‘yiladigan xatolar haqidagi mashhurlar fikrlari bilan o‘rtoqlashamiz. Dilshod RAHMONOV, xonanda Menimcha, farzand tarbiyasida ota-ona yo‘l qo‘yadigan eng katta xato bu — beye’tiborlik deb hisoblayman. Biz tan olishni istamagan ba’zi noma’lum haqiqatlar shuning orqasidan paydo bo‘ladi. Yana bitta xatomiz bolaga har doim ham qanday muomala qilish kerakligini yoddan chiqarib qo‘yamiz. Biz kattalar kun bo‘yi ishda charchaymiz kechqurun esa ular bergan savolga zo‘rg‘a istamay javob beramiz, gohida siltab ham tashlaymiz. Charchaganimiz bahonasida bunday qilish juda katta xato. Ularga vaqt ajratish kerak. Bo‘lmasa borgan bizdan ham hayotdan ham bezib qolishi mumkin. Dildora Niyozova, xonanda Eng avvalo ota-ona farzandi yonida janjallashishi kerak emas. Bu bolani uydan uzoqlashtiradi. Yana bolaning yolg‘on gapirayotganini sezgan zahoti uni to‘g‘ri yo‘lga solish kerak. Agar siz yolg‘onga hech qanday munosabat bildirmasangiz unda bola ota-onam indamas ekan deb yolg‘onni ko‘paytiraveradi. Farzandimizning yolg‘oniga ko‘z yumishimiz eng katta xato bo‘ladi. Chunki u kelajakda yomon oqibatlarga olib kelishi mumkin. Bolani o‘ta erkin ham qilib qo‘ymasligimmiz lozim. Bolani ma’lum bir chegara doirasida tarbiyalasak, kelajakda tartib-intizomga o‘rganadi. O‘zi yaxshi odam bo‘lib kamolga yetgandan keyin farzandlariga ham buni o‘rgatadi. Sarvara ODILXO‘JAYeVA, xonanda Ota-ona farzandni me’yoridan ortiq erkalatishi bu— uning kechirib bo‘lmas xatosi deyishimiz mumkin. O‘zi bittagina bolam bo‘lsa, shuni ham erkalatmaymanmi deyish noto‘g‘ri. Farzandingiz nima ish qilsa ham to‘g‘ri deb uni qo‘llab-quvvatlayversangiz ertaga u hayot sinovlariga dosh berolmaydi. Chunki hayotda hamma unga ota-onasidek munosabatda bo‘lmaydi. Qaysidir hayot sinovida qoqilsa dovdirab qoladi. O‘zini darrov o‘nglolmaydi. Chunki u erka bo‘lib o‘sganda.
Anvar SOBIROV, xonanda Erkak odam oila boshi. Qizlar onadan, o‘g‘illar otasidan o‘rnak oladi. Oiladagi muhit qanday bo‘lsa farzand shundan o‘rnak olib ulg‘ayadi. Bolalarning oldida birovlarni yomonlamaslik kerak. Chunki bola bamisoli oq qog‘oz.Unga nimani yozsangiz, o‘sha narsa muhrlanadi.Kimnidir yoqtirmasangiz, o‘sha odamni bola ko‘z o‘ngida yomon desangiz farzandingiz ham shu ruhda ulg‘ayadi. Bu esa ota-onaning xatosi hisoblanadi. Ota-ona bolaga birovni yomon ko‘rishni emas, ijobiy narsalarni ko‘ra olishni o‘rgatishi kerak. Yana ota-onalar ko‘zdan qochiradigan bir jihatga to‘xtalibo‘tsam. Oilada farzand oldida ayolni jerkimaslik kerak.Uning ulug‘, mo‘tabarligini ta’kidlash lozim. O‘z uyida onaning, singilning, e’zozlanganini ko‘rib ulg‘aygan bola kelgusida ham o‘z oilasidagi ayollarni izzat qiladigan bo‘ladi. Adiba Meliyeva tayyorladi
So'nggi xabarlar
Китоб ўқиганда уйқу босишини қандай енгса бўлади?
Dunyodagi eng keksa ota-ona: Hindistonli.
Nogironligi bo‘lgan farzandni parvarish.
O‘zbekistonlik 16 yoshli shaxmatchi amal.
O‘zbekistondagi bolalar bog‘chalarida qa.
Maktabgacha ta’limni rivojlantirish jamg‘armasi to‘g‘risidagi nizom tasdiqlandi
DIQQAT: Terashop.uz’da «20/19» aksiyasi!
Boshlang‘ich ta’limga majburiy yillik ta.
Maktab, litsey, kollej o‘quvchi qizlari.
2021 yildan maktab o‘quvchilarining bili.
Ommabop
Farzand jinsini rejalashtirish mumkinmi?
Farzand jinsini oldindan rejalashtirish.
To‘lg‘oq alomatlari
Farzandga ism tanlashda nimalarga ahamiy.
Dunyodagi eng keksa ota-ona: Hindistonli.
Obuna bo'ling
Teglar
Ommalashmoqda
Китоб ўқиганда уйқу босишини қандай енгса бўлади?
Dunyodagi eng keksa ota-ona: Hindistonlik 80 yoshli erkak va 65 yoshli ayol farzandli bo‘lishdi
Nogironligi bo‘lgan farzandni parvarish qilayotgan onalar uchun alohida nafaqa turi joriy etiladi
Bo'limlar
Fotoxabarlar
Farzand.uz – bolajonlar va ularning ota-onalari uchun. Bu yerda farzandingiz tug‘ilmasidan tortib, to voyaga yetgungacha bo‘lgan davrlar uchun foydali va kerakli ma’lumotlar bor.
Psixologiyaning dolzarb masalalari bo’yicha test svollari
– O`quvchilarning dars jarayonini o`zlashtirishini ta`minlash.
*O`z fanini chuqur va keng hajmda bilish va darsda predmetlararo bog`lanishlarni amalga oshirish.
– Muayyan soatga mo’ljallangan darsni o’z vaqtida to`liq va aniq o`ta olish.
– O`z pedagogik harakatlari natijasini oldindan ko`ra olish.
13. O`qituvchining kommunikativ qobiliyati?
* O`quvchilar bilan til topisha olish, o`z suhbati va so`zlari bilan ularni qiziqtira olish va jalb eta olish.
– His- tuyg`u orqali o`quvchilarga ta`sir o`tkaza olish.
– Noan`anaviy darsni tashkil qila olish.
– Har bir mashg`ulot uchun o`quv- tarbiyaviy ishlarni samarali rejalashtirish.
14. Perseptiv qobiliyat nima?
– Tashkiliy ishlarni uyushtirish va unga rahbarlik qilish.
– O`z fanini chuqur va keng hajmda bilish va darsda predmetlararo bog`lanishlarni amalga oshirish.
* Qisqa daqiqalarda auditoriya holatininidrok qilish.
– Barcha o`quvchilar e`tiborini bir maqsadga yo’naltira olish qobilyati
15. Psixodiagnostika nima?
– Shaxsning ma`naviy shakllanishini ta`minlovchi shart-sharoitlar yaratib berish.
– Shaxsni uning psixologik masalalari bo`yicha uning saviyasini oshirishga qaratilgan tadbirlar.
– Shaxs kamoloti va inellektual taraqqiyoti jarayonida vujudga kelishi mumkin bo`lgan psixologik burilish va nuqsonlarning oldini olish.
* Shaxsning psixologik xususiyatlari, nuqsonlari va nuqsonlarining sabablarini maxsus psixologik metodlar yordamida o`rganish va aniqlash.
16. O`quv jarayonini psixologik ta`minlash bu-
– O`quv faoliyati motivlarini aniqlash va ular orqali o`quv faoliyatiga extiyoj uyg`otish.
– O`quv jarayonini psixologik turkum, o`quv metodik adabiyotlar, ishlanmalar bilan ta`minlash.
– O`quv faoliyatining ijobiy ruhda kechishi uchun shart-sharoit yaratish.
* O`quv faoliyati motivlarini aniqlashga ehtiyoj uyg`otish va o`quv faoliyatining ijobiy emotsional ruhda kechishi uchun shart-sharoitlar yaratish.
17. O`qituvchining diqqatni taqsimlash qobiliyati nima bilan belgilanadi?
– Muomala va muloqot o`rnatish qobiliyati
-Ixtiyoriy, ixtiyorsiz va Ixtiyoriy diqqatdan keyingi diqqatning kuchliligi
– Ixtiyoriy diqqatdan keyingi diqqatning kuchliligi
*Bir necha ob`ektlarga bir davrning o`zida o`z munosabatini bildirish o`quvi
18. O`quvchilarning ijodiy imkoniyatlarini o`stirishda pedagog avvalo qanday qobiliyatga ega bo`lishi lozim?
* Muomala va muloqot o`rnatish qobiliyati
– Oson yo`l bilan murakkab bilimlarni tushuntirish qobiliyati
– Tashabbusga, ijodga ilhomlantirish qobiliyati
– Bir necha ob`ektlarga bir davrning o`zida o`z munosabatini bildira olish qobiliyati
19. O`quv-tarbiya ishlarini rejalashtirish va natijasini oldindan aytish qobiliyati – bu
– Muomala va muloqot o`rnatish qobiliyati
– Oson yo`l bilan murakkab bilimlarni tushuntirish qobiliyati
– Tashabbusga, ijodga ilhomlantirish qobiliyati
* Konstruktiv qobiliyat
20. Shaxs uchun taraqqiyotning har bir bosqichida shunday odamlar guruhi bo`ladiki, shaxs ularning xohish-istaklari, niyatlari, qiziqishlari, harakat normalari, fikrlariga ergashishga tayyor bo`ladi, xatti-harakatlaridan andoza oladi va ularga taqlid qiladi. Psixologiyada bunday guruh .
– Olomon deb ataladi
– Oila deb ataladi
– Negativ guruh deb ataladi
* Referent guruh deb ataladi
21. O`quvchining kommunikativ va intellektual taraqqiyoti bo`sag`asida vujudga kelishi mumkin bo`lgan buzilish va nuqsonlarni o`z vaqtida oldini olish chora-tadbirlari .
– Psixodiagnostika deb ataladi
* Psixoprofilaktika deb ataladi
– Psixologik konsultatsiya deb ataladi
– Psixokorreksiya deb ataladi
22. Pedagogik jamoada guruh a`zolarining fikrlari, hissiyotlari, dunyoqarashi, ustanovkalari va o`zaro munosabatlaridan iborat bo`lgan emotsional-intellektual holat – bu .
* Ijtimoiy-psixologik muhit deb ataladi
– Gruppaviy qarorlar qabul qilishda o`zaro ta`sir masalasi deb ataladi
– Jamoalarda psixologik o`zaro moslik deb ataladi
– Konformizm deb ataladi
23. Psixologik muammolar bo`yicha pedagogik kengashlarda ma`ruzalar bilan chiqish, ota-onalar, tarbiyachilar va psixologlar ishtirokida psixologik seminarlar o`tkazish kabi ishlar .
– Psixodiagnostik va psixoprofilaktik ishlardir
* Psixologik ma`rifat va tashviqot ishlaridir
24. O`qituvchilar, ota-onalar va o`quvchilarga shaxsiy, kasbiy va hayotiy muammolarni hal etishga yordam berish, ularni o`z psixologik salomatligini muhofaza qilishiga doir maslahatlar berish .
– Psixodiagnostik ishlar turkumiga kiradi
– Psixoprofilaktik ishlar turkumiga kiradi
* Psixokonsultatsion ishlar turkumiga kiradi
– Psixokorreksion ishlar turkumiga kiradi
25. Ma`lum ijtimoiy faoliyat maqsadlari asosida to`plangan, muloqot ehtiyojlari qondiriladigan insonlar uyushmasi .
– Olomon deb ataladi
*Guruh deb ataladi
– Oqim deb ataladi
– Millat deb ataladi
26. Odamning psixik rivojlanishi xususiyatlarini ontogenezda (ya`ni organizmning vujudga kelganidan boshlab to umrining oxirigacha bo`lgan individual rivojlanish yo`lini ) o`rganuvchi psixologiya fanining tarmog`i – bu.
* Yosh davrlari psixologiyasi
27. Qaysi yosh davrida bolalarning xulq-atvorida so`zga kirmaslik, o`jarlik, tajanglik, o`z kamchiliklarini tan olmaslik, urushqoqlik kabi salbiy alomatlar yaqqol namoyon bo`ladi?
* O`smirlik davrida
– O`rta yetuklik davrining 1-bosqichida
– To`g`ri javob yo`q
28. Pedagogik psixologiyaning murakkab va kam tadqiq etilgan bo`limi – bu .
* Pedagog shaxsi psixologiyasi
– Xalq ta`limida psixologik xizmat
29. Psixologiyada tug`malik alomatlariga ega bo`lgan individual sifatlar .
– Iste`dod deb ataladi
– Iqtidor deb ataladi
* Layoqatlar deb ataladi
– Daholik deb ataladi
30. Qobiliyatlarni o`lchash muammosi qachon va kimlar tomonidan tadqiq etila boshlangan?
* XIX –XX asrlarda Spirmen, Bine va Ayzenk kabi olimlar tomonidan
– XIX asr oxiridan boshlab V.Vundt va G.Ebbingauz kabi olimlar tomonidan
– XVI- XVII asrlarda Xristian Volf va boshqa nemis faylasuflari tomonidan
– XX asrdan boshlab Sobiq Ittifoq psixologlarining tashabbusi bilan
31. Insonlar psixikasining etnik xususiyatlarini, milliy xarakterni, milliy o`zlikni anglashning shakllanishi qonuniyatlarini va funksiyalarini o`rganuvchi psixologiyaning tarmog`i to`g`ri ko`rsatilgan qatorni belgilang
– Etnospetsefik sindrom psixologiyasi
* Etnopsixologiya
32. Jinsiy yetilish bilan asoslanib, neytral asab tizimida psixologik o`zgarishlar bilan belgilanadigan yosh davri krizisi qachon ro`y beradi?
* 12-15 yoshlarda
33. Bir vaqtning o`zida ko`pgina o`quvchilar haqidagi ijtimoiy-psixologik ma`lumotlarni qo`lga kiritish imkonini beradigan, verbal kommunikatsiyaga asoslanadigan psixologiyaning tadqiqot metodi to`g`ri ko`rsatilgan qatorni belgilang
34. Bir jamiyatda yashab, odamlar bilan xaqiqiy munosabatga kirishish yo’li Bilan hosil bo’lgan guruxlar qanday guruxlar deyiladi?
35. Ma’lumot almashinuvi sakllari nimalar orqali amalga oshiriladi.
* Monolog, diolog, polilog.
-Diqqat, xotira, nutq.
– O’zaro munosabat, fikrlash.
-) Nutq, monolog, xotira
36. O`qtuvchi rahbarligida bilim malaka va ko`nikmalar olishga qaratilgan sistemali maqsadni ko`zlab tashkil qilingan jarayon.
37. Odamlarni ma`lum belgilar asosida birlashtirish nima deyiladi?
38. Ma`lum maqsadlar asosida jipslashgan muloqot ehtiyojlari qondiraladigan insonlar uyusmas bu.
39.Faoliyatning qanday turlari bor?
*O'yin, o’qish, mexnat
40. Shaxslararo munosabatlar bu –
* odamlar urtasida faoliyat va guruxlardagi mulokot jarayonida kelib chikadigan munosabatlardir;
– raxbar va unga buysinuvchilar urtasidagi munosabatdir;
– tarbiyachi va tarbiyalanuvchilar urtasidagi munosabatdi;
– faoliyat jarayonida shaxslar urtasidagi dialog jarayondir;
41. Shaxs bu-
– barcha ijtimoiy munosabatlar majmuidir;
– ma`lum psixik rivojlanish darajasiga erishgan odamdir;
*shaxslararo va ijtimoiy munosabatlarning sub`ekti bulgan, ongli faoliyat ko’rsata oladigan betakror individdir;
– jamiyatning qobiliyatli a`zosidir;
42. Xotira bu-
– avvalgi egallangan bilimlarni esda saqlash;
– avvalgi egallangan tajribalarni amaliy faoliyatda qo’llashdan iborat psixik jarayon;
– odamning sezgi va idrokga aylangan o’z tajribalarini qayta tiklay olish qobiliyati;
* o’quchining o’tmish tajribalarini esda olib qolish, esda saqlash va qayta tiklash va unutish bilan boglik bo’lgan psixik jarayondir;
43. Iroda deganda-
– odamning tashqi muxiti va o’zini o’zgartirishga qaratilgan impulsiv xarakati tushuniladi;
– odamning tashqi olam ta`sirida kelib chiqadigan xarakatlari tushuniladi;
– motivlar ta`sirida kelib chiqqan harakatlar tushuniladi;
* odamning ongli ravishda qo’yilgan maqsadlariga erishishga qaratilgan va qarshiliklarni yengishda ifodalangan xarakatiga aytiladi;
44. Individual psixologik xususiyatlarga qaysilar kiradi?
-Xotira, diqqat, xayol
-Idrok, iroda, xayol
-Diqqat, Tafakkur, iroda
45. Qobiliyat bu-
– xulq-atvori bo’lib, odamning kimligini bilib olish imkoniyatini yaratadi;
– bu voqe`likni aks ettirish jarayonidan boshqa narsa emas;
– bu boshqa miya suyagini tuzilishida ko’rinadigan bosh miya tuzilishi xususiyatlaridir;
* bu odamning faoliyati orqali orttirilgan individual psixologik xususiyati
46. Hozirgi kunda ijtimoiy psixologiya fani hal etayotgan masalalar.
– rivojlanayotgan kishi shaxsining psixologik fazilatlarini.
– mexnatni ilmiy asosida tashkil etish.
* kadrlar tayyorlash va joy-joyiga qo’yish, nizo va oila muammolari, muomala va raxbar xodimlar o’rtasidagi munosabatlar.
– psixik jarayon va xususiyatlar.
47. Individual psixologik xususiyatlar qaysilar?
* temperament, xarakter, qobiliyat.
– sezgi, xayol, idrok, diqqat, xarakter.
– qiziqish, tafakkur, sezgi.
48. Maktab o`qituvchisining o’qishga va mehnatga bo’lgan munosabatiga bevosita ta`sir qiluvchi omillarini ko’rsating?
– ota onalarning jamoatchilik faoliyati.
– oila ichidagi munosabatlar.
– ota onalarning tarbiyaviy pedagogik faoliyati.
* barcha javoblar to’gri.
49. Maktab amaliyotchi psixologining asosiy ish turlari nimalardan iborat?
– psixologik korreksiya va rivojlantirish
* barchasi to’g’ri
50.Inson psixikasi qanday shakllarda namoyon bo’ladi.
– psixik xislatlar, ong, iroda.
– psixik fazilatlar, xissiyot, iroda.
* psixik jarayonlar, psixik holatlar, individual psixologik xususiyatlar.
– aqliy saloxiyat, ish uslubi.
51.Individ kamolotining eng yuqori bosqichi nima deb ataladi?
* komil inson
52. Noverbal muloqot elementlarini ko‘rsating?
*Mimika, hatti-harakat, ko‘z harakati, nigoh, ovoz ohangi, nafas olishi, tana holati
-Ko‘z harakati, ovoz, kiyim, savol-javob
– Hatti- harakat, mimika, savol berish, ovoz ohangi
– ovoz ohangi, nafas olishi, tana holati
53. O`zbekistonda psixologik xizmat nizomi qachon tasdiqlangan.
54. Psixologik xizmat haqidagi nizom.
– 3 bo’limdan iborat
– 5 bo’limdan iborat
* 6 bo’limdan iborat
– 8 bo’limdan iborat
55.Amaliyotchi psixologning asosiy faoliyat turlari qaysi qatordagilar.
– konsultativ (maslaxat berish)
– korreksion ishlar, psixodiagnostik ishlar
* hammasi to’gri
56.Psixologik xizmatning asosiy vazifalari qaysi qatorda berilgan
– tashxis qilish, testlar olish.
– ta`lim-tarbiyani amalga oshirish.
*tadqiqot ishlari amaliy va tashviqot ishlari
– ilmiy uslublarni tanlay bilish
57.Psixolog hayotda qanday xislatga ega bo’lishi kerak?
* mehribon, talabchan
58.Maktabga qanday psixolog kerak?
– xamma javob tugri
59.Maktab psixologi ko’proq qaysi testlarni tanlashi kerak?
* hamma javob to’g’ri
60. Differensial diagnostik so’rovnoma? DDS orqali o`quvchilarni
– ruxiy holatini, xususiyatini
* kasbiy yo’nalishi aniqlanadi
61. Psixolog maktabda
– yetakchi mas`uliyatli shaxs
– direktor yordamchisi, direktor o’rinbosari
*hamma javob to’gri
62. Qiziqishlar xaritasi metodikasi
– o`quvchilarni qobiliyatini aniqlaydi.
– bolani qiziqishini aniqlaydi.
* o`quvchilarni kasbga moyilligini aniqlaydi
– o`quvchini shaxs xususiyatini ko’rsatib beradi.
63.Amaliyotchi psixolog bo’lishi uchun yoshi
– 25 dan oshgan bo’lishi
– 40 gacha bo’lishi
– 60 gacha bo’lishi
*yoshi cheklanmagan, tajribali bo’lishi kerak
64. Psixologik xizmat faoliyatining asosiy 2 yo’nalishi qaysi qatorda berilgan.
* dolzarb, kelajak
65. O’zbekistonda psixologik xizmat shtatlari nechanchi yilda amalga oshirilgan
* 1996 yilda
66. Ruhiy rivojlanish sustlashgan bolalar psixologiyasi bilan kaysi fan shugullanadi.
* maxsus psixologiya
67. O`zbekistonda psixologik xizmatni yo`lga qo`yilishi nechanchi yillarga borib taqaladi?
* 1996-1999 yillar
– 2000- 2004 yillar
68. Odam o`zida kechayotgan biror o`zgarish yoki hodisani o`zi o`rganish maqsadida ma`lumotlarni to`plash va qayd etish usuli qaysi?
* Kuzatish usuli
69. Psixologiyaning asosiy kategoriyalari to`g`ri berilgan qatorni ko`rsating.
* Ong, shaxs, muomala, faoliyat, motivatsiya
– Xotira, tafakkur, tasavvur, nutq, xayol, idrok, ong
– Temperament, xarakter, qobiliyat, nutq, ish uslubi, xayol
– Kuzatish, suhbat, test, eksperiment, anketa, interpretatsiya
70. Psixologiya .
– Shaxs va uning shakllanishi haqidagi fandir
– Xulq va uning buzilishi haqidagi fandir
*Psixikaning qonuniyatlari, mexanizmlari va faktlari haqidagi fandir
– Kuzatish, suhbat, test, eksperiment, anketa, interpretatsiya, psixik jarayonlar haqidagi fandir
71.Shaxslarni bir-biriga o`zaro yaqinlashtiruvchi, boshqalar uchun jozibador bo`lish, do`stlik, yoqtirish tuyg`ularini shakllantiruvchi jarayonga -. deyiladi
72. Farzandlarning ma`naviy tarbiyasiga bevosita salbiy ta’sir ko`rsatuvchi omilni belgilang:
* Profilaktik hisobda turgan, farzand tarbiyasiga salbiy ta`sir ko`rsatuvchi ota-onalar.
– Mahalla faollarining befarqligi;
– Ommaviy axborot vositalari
73.Bolaning ruhiy dunyosida sifat va miqdor jihatdan eng murakkab o`zgarishlar ro`y beradigan inqiroz yosh davr:
– ilk bolalik davri
74.Kichik maktab yoshidagi o’quvchilarning ob`ektlarini bir-biridan farqlashdagi qiyinchilik qaysi bilish jarayoniga tegishli?
75.Hayotiy voqealar bilan fantaziyaning o’zaro aralashib ketish xususiyati qaysi yoshdagi o’quvchilar xayoliga xos?
* kichik maktab yoshi
76. Ijtimoiy nazorat mexanizmlari nimalardan iborat?
* ma`qullamaslik, ayblash, jazolash
– jamiyat talablarini shaxs faoliyati bilan taqqoslash
– guruhda lider fikri bilan hisoblashish
77. Muloqot va muomala strategiyasida shaxslararo o`zaro ta’sir, o`zaro hamkorlik, xulq-atvordagi muvofiqlikni tavsiflovchi yo`nalishni belgilang:
* Muloqotning interaktiv tomoni.
– Muloqotning refleksiv tomoni;
– Muloqotning perseptiv tomoni;
78. . o`quvchi-yoshlar o`rtasida uchrab turadigan psixik rivojlanishdagi ayrim salbiy holatlarni to`liq o`rganish, ularni keltirib chiqaruvchi omillar va ijtimoiy-psixologik shart-sharoitlarni tahlil qilish” kimning funksional vazifasiga kiradi?
– Sinf rahbari, murabbiyning;
– Ma`naviy-ma`rifiy ishlar bo`yicha direktor o`rinbosarining;
79. Shaxsing kuchli, shiddatli emotsiyasi tufayli o`zini ongli boshqara olmaslik holatini toping.
80.Bolalar jamoasida ruhiy muhitning yaxshi bo`lishi ko`p jihatdan nima bilan belgilanadi?
* Pedagog va pedagog jamoa tepasida turgan kishining xulq-atvor borasida tutgan yo`li bilan belgilanadi.
– Pedagog jamoa tepasida turgan kishining xulq-atvor borasida tutgan yo`li bilan belgilanadi.
– Pedagogning xulq-atvori borasida tutgan yo`li bilan belgilanadi.
– Bolalar o`zini ta`limda namoyon etishi bilan belgilanadi
81.Pedagogik jamoada ruhiy muhitni yaxshi bo`lishini nima belgilaydi?
* Pedagoglarning refleksiv fazilatlari.
– Jamoa barcha a`zolarining xarakterining har xilligi.
– Rahbariyatning obro`ga egaligi.
– Pedagoglarni o`z-o`zi baholashining yuqoriligi
82.Nizoning asosiy turlari qaysilar?
* Shaxsning ichki nizolari, shaxslararo, guruhlararo, shaxs va guruhlararo, ijtimoiy;
– Shaxslararo va guruhlararo va shaxsiy;
– tashkilotlar ichidagi manbaalar asosida-
83.Nizo bosqichlari nechta?
* Uchta, nizoning boshlanishi, nizo chuqisi va nizo yechimi;
– Ikkita, nizoning boshlanishi va nizo yechimi;
– to`rtta, nizoning rivojlanishi, yechimi va cho`qqisi;
– Nizo bosqichlari yo`q.
84.Kasbiy faoliyatning ijtimoiy qadr-qimmatini aniqlochi motivlar:
*o`zini rivojlantirish,o`zini kamol toptirish
– o`zini-o`zi himoya qilish,o`zini-o`zi saqlash
85. Inson tomonidan qaror qabul qilishni shartlovchi motivatorlar yoki omillarga quyidagilardan qaysi biri kiradi?
– Axloqiy nazorat, ehtirom, tashqi vaziyat
86.Shaxslar o`rtasida sub`ektiv kechadigan aloqalarga nima deyiladi?
– Shaxslarning o`zaro tushunishi;
– Shaxslar o`rtasidagi kechinmalar;
– Shaxslarning o`zaro ta`sirlashuvi.
87. Shaxsni faollikka, biror narsani aniq tanlashga, qaror qabul qilishga va harakat qilishiga undovchi ichki turtki, kuchi nima deb ataladi?
88.Pedagog xodimlarning adaptatsiyalari-
* kasbga moslashishi, mehnat adaptatsiyasi, ijtimoiy-psixologik, rol sohasidagi adaptatsiya;
– noto`g`ri adaptatsiya, rol sohasidagi adaptatsiya, kasbga moslashi;
c ) kasbga moslashi, mehnatga va muhitga moslashishi;
– muhitga moslashishi, kasbga moslashishi, rol sohasidagi adaptatsiy-
89. Psixologik stresslar qaysilar?
* informatsion va emotsional stress;
– fiziologik va ijtimoiy stress, astenik;
– emotsional va astenik;
– informatsion stress, apatiy-
90. Ijtimoiy psixologik muhit bu-
*guruh a`zolari fikrlari, hissiyotlari, ustanovkalari, dunyoqarashlari va o`zaro munosabatlari;
– guruh a`zolarining emotsional, psixofiziologik holati;
– xodimlarning ustanovkalari, xulq-atvori, munosabatlari;
– xodimlarning o`zaro munosabatlari.
91.Shaxsning shaxslararo munosabatdagi holatini va uni guruh a`zolariga psixologik ta`sirini belgilovchi me`yorni ifodalovchi tushunchaga-……………. deyiladi
92. Shaxsning biron bir faoliyatga ijobiy, ichki motivlashtirilgan munosabati nima deb ataladi?
93. Ta`lim jarayonida o`quvchi ilgarilab borayotganini his qildirish uchun nima qilish kerak?
*bunga ularning dastlabki muvaffaqiyatlarining quvonchini his etishga imkon berish kerak;
– bunga ularning muvaffaqiyatlarining quvonchini his etishga murakkablashtirish kerak;
– o`qituvchining tashkil etayotgan darslar murakkab bo`lishi kerak;
– o`qituvchining tashkil etayotgan darslar oddiy bo`lishi kerak.
94. O`quvchilarning muttasil o`zlashtirmaslikka barham berishda nima muhim rol o`ynaydi?
* o`quvchining o`z imkoniyatlari va qobiliyatlariga ishonch bilan qarashi;
– o`quvchiga oddiy pedagogik texnologiyalar asosida dars tashkil etish;
– O`qituvchining tashkil etayotgan darslar oddiy bo`lishi kerak;
– O`qituvchining tashkil etayotgan darslar murakkab bo`lishi kerak.
– o`zini namoyon qilish;
– qat`iylik, o`zini tuta olmaslik;
– o`zini namoyon qilish, qat`iylik, o`zini tuta olmaslik.
96.Diada nima?
* Ikki kishidan iborat guruh;
– Uch kishidan iborat guruh;
– Yetti kishidan iborat guruh;
– O`n kishidan iborat guruh.
97.Tashkilotdagi kommunikatsiyalar muvaffaqiyatli o`tish shartlari nima?
* To`la oshkoralik va bo`lim sub`ektlari o`rtasidagi kommunikatsiyalarni intensivlashtirish.
– Rahbar har bir bo`lim boshliqlarini qattiq nazorat ostiga olishi;
– Har bir xodimdan to`la-to`kis intizomni talab qilish;
– Rahbarning o`z ustida ishlashi;
98. Shaxsning guruh a`zolari fikriga berilishi hodisasining ilmiy nomlanishini ko`rsating.
99. Xotira bu-
– avvalgi egallangan bilimlarni esda saqlash;
– avvalgi egallangan tajribalarni amaliy faoliyatda qo`llashdan iborat psixik jarayon;
– odamning sezgi va idrokga asoslangan o`z tajribalarini qayta tiklay olish qobiliyati;
* odamning o’tmish tajribalarini esda olib qolish, esda saqlash va qayta tiklash va unutish bilan bog`liq bo`lgan psixik jarayondir;
100. Katta guruhning kichik guruhdan ajratib turadigan umumiy belgilari nimadan iborat?
* ijtimoiy xulq-atvorning maxsus boshqaruvchilari mavjudligi;
– son jihatdan ko`pligi;
– son jihatidan ko`pligi va boshqarish qiyinligi.
101. Shaxsni faollikka undovchi omil nima?
102 Muayyan millatga xos bo’lgan psixologik xususiyatlarni o’rganuvchi fan-
103 Faoliyatning asosiy turlarini belgilang?
*O’yin, o’qish, mehnat
– Aqliy mehnat, o’yin
– Jismoniy, mehnat va o’yin
104. Shaxsning guruhlardagi ruhiy hayotini, shaxslararo munosabati va muloqot qonuniyatlarini o’rganadigan psixologiya fanining ta’rifi qanday ataladi?
105. Inson shaxsi deganda nimani tushunasiz?
*o’zini anglash qobilyatiga ega, boshqa odamlar bilan mos munosabatga kirisha oladigan, ijtimoiy faol, muayyan jamiyat a’zosi
– real guruhning eng harakatchan, hammaga yoqimli va obro’li odamni
-irodasi kuchli, mustaqil, talantli odam
-oilada, bog’cha, maktabmi, oliy o’quv yurtidami, ish joyidami odamlar bilan mos munosabatda bo’lgan inson
106.Psixik taraqqiyot qonunlarini ontogenez rivojlanishi jarayonining har bir bosqichlarida kishilarga xos bo’ladigan psixologik xususiyatlarni o’rganadigan psixologiya fanining sohasi qanday ataladi?
*Yosh davrlari psixologiyasi;
107.Psixologiya fani nimani o’rganadi?
– Insonlar o’rtasidagi psixologik muammolarni
– Shaxsning psixik holatlarini
– Shaxsning psixik xususiyatlarini
*Shaxsning ruhiy rivojlanishini psixik omillarini, qonuniyatlarini va mexanizmlarini
108.Nihoyatda kuchli, qisqa muddatli va tez orada o’tib ketadigan emosional holat:
109. Shaxs taraqqiyotining harakatlantiruvchi kuchlari.
*Odamning o’z faoliyati davomida o’zgarib boruvchi ehtiyojlari bilan ularni qondirishning haqiqiy imkoniyatlari o’rtasidagi qarama-qarshiliklarda yuzaga chiqadi.
– Odamning o’z faoliyatiga munosabati.
– Odam o’z mehnat faoliyati natijasida yuzaga chiqadi.
-Odamning o’z faoliyati jarayonida ehtiyojlarini qondirishi.
110.Psixologiyani o’qitishning qanday ijobiy jihatlari mavjud?
*Axborotlarning yangiligi, bayon qilish jozibaliligi, hissiyotga boyligi, didaktik vositalarni to’g’ri qo’llash, ijtimoiy muammolarni to’g’ri hal qilish;
– Insoniyat taraqqiyotini mukammal bilish va o’rganish;
– Ma’lum vaziyat, holat, muammolarni tahlil qilish;
– Tarbiyasi qiyin bolalarni tarbiyalash usullarini o’rganish
111. Individuallik – bu?
*Individning o’zgachaligi, o’ziga xoslgi;
-Shaxsning taraqqiy etishi;
-Individ va shaxs o’rtasidagi tafovut;
-Shaxsni hayvonlardan farqlovchi xususiyat
112 .Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillarni ko’rsating.
*Irsiyat, muhit, tarbiya, ta’lim;
– Ruhiyat, holat, xususiyatlar;
– Ijtimoiy muhit, psixologik iqlim;
113. Muammoning yechimidagi tayyorgarlik darajasi
-yechimning birinchi darajasi
– bir necha kun sarflanishi mumkin
– muammoga bog`liq barcha axborotni to`playdi
*barcha javoblar to`g`ri
114.Ma`lum faoliyatni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan psixik yoki amaliy ish- harakatlar tizimini egallash………….. deyiladi.
115. Qobiliyatlar taraqqiyotining yuksak bosqichi bu:
– imkoniyat va malakalar
– malakalar va imkoniyatlar
116.Ma`lum bir ijtimoiy foydali moddiy yoki ma`naviy mahsulotni ishlab chiqarishga yo’naltirilgan faoliyat bu:
117. Yosh davrlarni ketma-ketligi tartibida yozing.
* o’smirlik yoshi – o’spirinlik yoshi
– kichik maktab yoshi
118.Qobiliyatlar namoyon buladi
* bilim, ko`nikma va malakalarni egallash dinamikasida
– bilim, ko`nikma va malakalarni egallash jarayonida
– bilim, ko`nikma va malakalarda
119. Bolaning ruhiy dunyosida sifat va miqdor jihatdan eng murakkab o’zgarishlar ro’y beradigan inqiroz yosh davr:
– maktabgacha yosh davri
– kichik maktab yosh davri
– ilk bolalik davri
120.Qobiliyat taraqqiyotining dastlabki tabiiy sharti sifatida namoyon bo’ladigan miya tuzilishi, sezgi a’zolari va harakatlarning morfologik va funksional xususiyatlari bu
121.Shaxsning irodaviy sifatlari.
*Mustaqillik, qat’iylik, dadillik, o’zini tuta olishlik.
-Mustaqillik, hamdo’stlik, mehnatsevarlik, e’tiqodlilik.
-Qat’iylik, dadillik, qiziquvchanlik, mehribonlik.
– vatanparvarlik, o’zini tuta olishlik, vazminlik
122.Kichik maktab yoshidagi bolalar xulq-atvorida qanday psixologik o’zgarishlar paydo bo’ladi.
*To’g’ri so’zlilik, ishonish, harakatchanlik;
-Shaxslararo muloqotga intilish;
-Xulq-atvorini boshqara olmaslik
123 O’quvchining munosib ta’lim-tarbiya olishi uchun eng qulay davr qaysi.
– Maktabgacha yosh davrida;
*Kichik maktab yoshida
124. Ta’lim jarayoni nimalar bilan izohlanadi?
* ta’lim jarayoni o`rganish xususiyati
– o`rgatish, o`rganib olish
– uni hayotga tadbiq etish
– barcha javoblar to`g`ri
125. Rivojlantiruvchi va psixokorreksion ish deganda nimalar nazarda tutilgan?
* bolalar va o`quvchilarning psixik taraqqiyotidagi, xulqi va muomalasidagi nuqsoni hamda kamchiliklarini asta – sekinlik bilan tuzatish.
– psixologik ma`rifat ya`ni psixologik bilimlarni targ`ib qilish.
– bolalar va o`quvchilarning qadriyatga yo`nalganligini, etnopsixologik va etnomadaniyatni o`rganish.
126.Psixodiagnostik ishning mazmuni qaysi punktlarda ifoda etilgan?
* O`quvchilarning psixik xususiyatlari, qiziqishlari, mayllari, iqtidori kabilarni aniqlaydi.
– rahbar kadrlar, o`qituvchilarning kasbga yaroqliligini ilmiy asosda tekshiradi
– giyohvandlik, toksikamaniya, alkogolizm, o`g`rilik, daydilikning ijtimoiy psixologik ildizlarini tekshiradi.
– o`quvchilarni 1 sinfga qabul qilishda psixologik metodikalari bilan ishtirok etadi.
127.Bola shaxsi shakllanishiga ta’sir qiluvchi omillar…
*biologik va ijtimoiy omillar.
– maktab va undagi pedagogik jamoa.
128. Bola shaxsini shakllanishida qaysi omillar yetakchi rol o`ynaydi?
-ijtimoiy, biologik omillar
– maktab va undagi pedagogik jamoa.
129. Qanday o`quvchini tarbiyalangan deb aytish mumkin?
* yomon xulq va odatlarni namoyon qila bilmaydigan bolani.
– yomon xulq-odatni namoyon qiladiganni
– yaxshi o`qiydigan va kattalarning aytganini qiladigan bolani
– yaxshi xulq-odatni namoyon qilgan bolani
130. Bolada e`tiqod shakllanishi uchun nima qilish kerak?
*insoniylik axloq normalarini bilib, uni o`zida shakllantirishni ongli ravishda xohlashi va bu xislatlarni kundalik hayotda mashq qildirishi, mustahkamlashi zarur.
– axloq normalariga rioya qilishni bolaga xohlatish kerak
– kattalarning ishi va so`zi bir bo`lishi kerak
– insoniy axloq normalari bilan tanishtirish kerak.
131. Diniy tarbiya bilan insoniylik tarbiyasining farqi nimada?
* e`tiqodi va tarbiya usulida
132. O`quvchilarda to`g`ri va ongli motivlarning vujudga kelishini nima ta`minlaydi?
– faoliyat maqsadidan bolaning manfaatdorligi
– faoliyatning to`g`ri tashkil qilinishi
– rag`batlantirish shakli, o`qituvchining shaxsiy namunasi
132. Bolani tarbiyalashda qanday jazodan foydalanish ma`qul?
* bolaning psixologik xususiyatlardan kelib chiqqan holda
– jazolamasdan tarbiyalash kerak
133. Bolada ijtimoiy e`tiqod vujudga kelishi nimada ko`rinadi?
* salbiy ta`sirlarga berilmaganida
– ijtimoiy xulq odatlar haqida aqlli fiklarlar bildirishida
– bola ijtimoiy xulqini namoyon qilganida
– to`g`ri javob yo`q
134. . O`quv faoliyatini boshqarish usullaridan qanday turlari bor?
* Avtoritar, demokratik, anarxik
– xushmuomalalik bilan, do`stona
135. Muloqot o`zi nima?
*muomalaga bo`lgan ehtiyojni qondirish.
– birovlarga ta`sir ko`rsatish faoliyati
– fikr almashish, o`zaro ta`sir ko`rsatish, bir-birini tushunish jarayoni
136. Fikr almashish qanday amalga oshiriladi?
– nutqiy va nutqiy bo`lmagan
– savol – javob shaklida
137. Ijtimoiy norma nima?
-atrofdagilarning fikrini inobatga olish
– axloq qonun-qoidalariga rioya qilish
* jamiyat tomonidan ma`qul qilingan xatti –harakatlar normativi
138. Ijtimoiy nazorat mexanizmlari nimalardan iborat?
*ma`qullamaslik, ayblash jazolash
– jamiyat talablarini shaxs faoliyati bilan taqqoslash
– guruhda lider fikri bilan hisoblashish
139. Shaxsni shaxs tomonidan tushunish mexanizmi nimalardan iborat?
*identifikatsiya, refleksiya, stereotipizatsiya
– shaxs xatti-harakatlari motivi
– rollar va rollarda kutish
140. Identifikatsiya nima?
* boshqa kishini tushunish maqsadida u kishini aynan o`ziga o`xshatish
– tushunish ob`ektini tanishlarga taqqoslash
141. Talant rivojlanishi asosida nima yotadi?
142. O`quv faoliyatini boshqarish usullari deganda nimani tushunasiz?
*Har bir o`qituvchining o`z sinfini qanday qilib boshqarishi
– dastur asosida boshqarish usullari
– reja asosida boshqarish yo`l yo`riqlari
– ma`lum bir shart sharoitlar asosida boshqarish
143. O`quvchining aqliy rivojlanishi qanday amalga oshadi?
*bolaning imkoniyatlariga va bilimni o`zlashtirish uslubiga bog`liq ravishda
– bilimlilik darajasiga qarab
144. Qachon ta`lim o`quvchining aqliy rivojlanishiga samarali ta`sir o`tkazadi?
* o`z oldiga aqlni o`stirishni maqsad qilib qo`yganda, darsni uyushtirilishi ham shu maqsadga qaratilgan edi.
– ta`lim aqliy rivojlanishda oldin borganda
– yuqoridagilarning barchasi to`g`ri
– to`g`ri javob yo`q
145. Xotira bu-
– avvalgi egallangan bilimlarni esda saqlash;
– avvalgi egallangan tajribalarni amaliy faoliyatda qo`llashdan iborat psixik jarayon;
– odamning sezgi va idrokga asoslangan o`z tajribalarini qayta tiklay olish qobiliyati;
* odamning o`tmish tajribalarini esda olib qolish, esda saqlash va qayta tiklash va unutish bilan bog`liq bo`lgan psixik jarayondir;
146.Ta`limning muvaffaqiyati nimalarga bog`liq?
– Maktabning moddiy bazasiga
– ta`lim mazmuni, o`qituvchining mahorati, o`quvchining qobiliyati
147. Qanday o`qituvchini qobiliyatli deb hisoblaysiz?
*ijtimoiy fikr yurita oladigan va tashkilotchi o`qituvchi
– bola bilan til topa biladigan
– darsni qoniqarli ta`rif qila oladigan
– o`quvchilari mustaqil fikrlay oladi, puxta bilimga ega bo`lgan va o`quvchilari oldida haqiqiy obro`ga ega bo`lgan o`qituvchini.
148. O`quvchining o`zlashtirish tezligini nima belgilab beradi?
* bola qobiliyatining yo`nalishi
– bolaning bilimlilik darajasi
– aqliy kamolot darajasi
– xotirasining tipi va diqqat e`tiborliligi
149. O`qituvchilar va o`quvchilar bilan to`laqonli muqot o`rnatish darajasi nimaga bog`liq?
– xushmuomalalik , mehr-muhabbatli bo`lishiga
– muomala madaniyatining mavjudligiga, xarakter xislatlariga, odamlarni ijobiy tomonini topa olishiga
150.O`smirlarning o`zini katta bo`lganini his qila olishi unga nisbatan qanday munosabatni o`rnatishni talab qiladi?
– rahbarlik va bo`ysunish munosabatlarini
– cheklangan tenglik munosabatlarini
151.Zamonaviy o’qituvchining professiogrammasi nima?
* O’quvchini kasbga oid bilim, ko’nikma va malakalarini tasniflovchi ko’rsatkichlar majmuasi
– O’qituvchini toifasini belgilovchi hujjat
– O’qituvchining ilmiy darajasi yoki ilmiy unvoniga ega ekanligi
– Professor ilmiy unvonining tasnifi
152.Biror murakkab faoliyatni muvaffaqiyatli mustaqil va original bajarishga imkon beradigan qobiliyat sistemasi nima?
153.Talantlarning uyg`onishi nimaga bog’`liq?
154.Layoqat qobiliyatga nisbafan qanday?
155.Qobiliyat kurtaklari rivojlanayotgan bolalar maktabda qanday sinflarda o`qiydilar?
156.Talant rivojlanishi asosida nima yotadi?
157.Inson qobiliyatlarini rivojlantirishda nima muhim omil bo`la oladi?
158.Malakalarning avtomatlashishi nima?-
159.Ta’lim jarayonida boshqarishning qanday turlari mavjud?
* Avtoritar, anarxiklik, demokratik
– Demokratik, avtomatlashgan, ijtimoiy.
160. Bola shaxsini shakllanishida qaysi omillar yetakchi rol o’ynaydi.
162.Ta’lim jarayonida o’zlashtirmovchi o’quvchiga jazo qo’llash mumkinmi?
163. O’z oldiga aqlni o’stirishni maqsad qilib qo’yganida darsni uyushtirilishi ham shu maqsadga qaratilganda nima sodir bo’ladi?
– Ta’lim to’g’ri tashkil qilinadi
– Dars maqsadga qaratiladi
* Ta’lim o’quvchining aqliy rivojlanishiga samarali ta’sir o’tkaza oladi.
164. Ta’limning muvaffaqiyati nimalarga bog’liq?
– darslik mazmuniga, o’quvchining qobiliyatiga
– ta’lim mazmuniga, o’qituvchining mahoratiga
165. Dasrda fikr almashish qanday shaklda amalga oshadi?
– savol javob shaklida
* munozaraga kirishish orqali
166. Zamonaviy o’qituvchining psixogrammasi nima?
– Zamonaviy o’qituvchining psixologik xususiyatlari yig’indisi
– o’qituvchining psixik kasalliklari shaxsiy varaqasi
– o’qituvchi to’g’risidagi ma’lumotlar
167.Ta’lim jarayonida ta’sir etuvchi omillar:
– diqqat va ustanovka (ichki omillar), shuningdek o’quv materialining turi (tashqi omillar) hisoblanadi;
– tashqi va ichki dunyoning idrok qilinadigan barcha tomonlaridanijodining nimanidir bilish va o’zlashtirish zaruriyati hisoblanadi;
– o’quv materialining muhim sifatlari mazmuni, formasi, murakkabligi, ahamiyati, anglanganligi, hajmi va tuzilishi hisoblanadi;
* yod olinayotgan materialda insonning hayotiy tajribasi, tushuncha va bilimlarida aks etishi mumkin bo’lgan, u yoki bu darajada aniq qonuniyatlarning mavjudligi hisoblanadi.
168. Ta’lim va tarbiyaning birligi nimalardan iborat:
– ular umumiy masalani echishga, bola shaxsining shakllantirishga, uning qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan;
* ta’lim doim darajada tarbiyaviy xarakterga ega, tarbiya esa to’g’ri xulq-atvorni bilish va ko’nikmasini o’rgatishdan iborat;
– ta’lim-bu tarbiya bilan bog’liq bo’lmagan mustaqil xarakterga ega jarayondir;
– tarbiya har doim ham ta’lim bilan chambarchas bog’liq emas. U bola shaxsini shakllantirishga qaratilgan mustaqil jarayondir.
169.Tarbiyaning psixologik asoslari quyidagicha:
* odamda ma’lum odatlar, xulq-atvor sifatlari, e’tiqod va dunyoqarashni tarkib toptirish;
– bolalarda jamiyatning axloqiy normalariga javob beradigan xulq-atvorni, ko’nikma va malakalarni shakllantirish;
– odamning tabiatiga xos bo’lgan asosiy shaxs xususiyatlarini shakllantirish;
– jamiyatning odamga aktiv ta’sir ko’rsatish natijasida shaxsni kamol toptirish va shakllantirish.
170.O`qtuvchi rahbarligida bilim malaka va ko`nikmalar olishga qaratilgan sistemali maqsadni ko`zlab tashkil qilingan jarayon.
171.O’quvchining aqliy rivojlanishi nimaga bo`liq ravishda amalga oshadi?
* Bolaning imkoniyatlari va bilimni o’zlashtirish uslubiga
172. Qanday o’qituvchini qobiliyatli deb hisoblaysiz?
– Darsni qiziqarli tashkil eta oladigan
* O’quvchilari mustaqil fikrlay oladigan, puxta bilimga ega bo’lgan va ular oldida haqiqiy obro’ga ega bo’lgan o’qituvchini
– O’quvchilarni hurmat qiladigan o’qituvchini.
173. O’quvchining o’zlashtirish tezligini nima belgilab beradi?
– Bolaning bilimlilik darajasi
– Bola qobiliyatining yo`nalishi
*Mustaqil aqliy qobiliyatning tezligi, chuqurligi, egiluvchanligi va bilimga bo’lgan ehtiyoj
– bilimga bo’lgan ehtiyoj
174.Psixologik – pedagogik konsilium bu:
*Mutaxassislarni, tez psixologik yordam ko`rsatishga qaratilgan kengashi;
-Psixolog rahbarligidagi guruh;
-Ota-ona fikrini umumlashtirish;
-Sinf jamoasini o`rganish
175.Psixologik – pedagogik konsiliumni kim tashkil qiladi va boshqarib boradi?
*Hamma javob to’g’ri
176.Jahon psixologlarining fikricha, bilimlarning boshqarishning mumkin bo`lgan yo’li bu.
* O`zlashtirish jarayonini berilgan topshiriqning o`zlashtirish jarayoni sifatida maxsus tashkil etishdir
– O`zlashtirish jarayoniga e’tibor berish
– O`quvchilarning o`qishga ijodiy munosabatda bo`lishi
177. Pedagogik psixologiya o`quv holatlaring asosiy shakllarini nimalar belgilaydi?
-O`yin, taqlid qilish, mehnat, takrorlash va yod olish, xatolarni aniqlash
– Sinab ko’rish, mashqlanish, mustaqil fikrlash, hissiy aloqa qilish
– O`quv vazifalarini hal qilish, narsalarni qo`l bilan harakatga keltirish rolli o`yinlar
178.O`quvchining xotirasi bu–
– Avvalgi egallangan bilimlarni esda saqlash;
– Avvalgi egallangan tajribalarni amaliy faoliyatda qo`llashdan iborat psixik jarayon;
– Odamning sezgi va idrokga asalangan o`z tajribalarini qayta tiklay olish qobiliyati;
* o’quvchining o’tmish tajribalarini esda olib qolishi, esda saqlash va qayta tiklash va unutish bilan bog’liq
bo’lgan psixik jarayondir
179.Qanday o`quvchini tarbiyalangan deb aytish mumkin?
* yomon xulq odatni namoyon qila bilmaydigan bolani.
– yomon xulq-odatni namoyon qiladiganni
– yaxshi o`qiydigan va kattalarning aytganini qiladigan bolani
– yaxshi xulq-odatni namoyon qilgan bolani
180. Bolada e`tiqod shakllanishi uchun nima qilish kerak?
*- insoniylik axloq normalari bo`lib uni o`zida shakllantirishni ongli ravishda xohlashi va bu xislatlarni kundalik hayotda mashq qildirishi, mustahkamlashi zarur.
– axloq normalariga rioya qilishni bolaga xoxlatish kerak
– kattalarning ishi va so`zi bir bo`lishi kerak
– insoniy axloq normalari bilan tanishtirish kerak.
181. Diniy tarbiya bilan insoniylik tarbiyasining farqi nimada?
* e`tiqodi va tarbiya usulida
182. O`quvchilarda to`g`ri va ongli motivlarning vujudga kelishini nima ta`minlaydi?
– faoliyat maqsadidan bolaning manfaatdorligi
– faoliyatning to`g`ri tashkil qilinishi
– o`qituvchining shaxsiy namunasi
183. Bolani tarbiyalashda qanday jazodan foydalanish ma`qul?
* bolaning psixologik xususiyatlardan kelib chiqqan holda
– jazolamasdan tarbiyalash kerak
184. Hozirgi kunda ijtimoiy psixologiya fani hal etayotgan masalalar.
– rivojlanayotgan kishi shaxsining psixologik fazilatlarini.
– mehnatni ilmiy asosida tashkil etish.
* kadrlar tayyorlash va joy-joyiga kqo`yish, nizo va oila muammolari, muomala va rahbar xodimlar o`rtasidagi munosabatlar.
– psixik jarayon va xususiyatlar.
185. Individual psixologik xususiyatlar qaysilar?
* temperament, xarakter, qobiliyat.
– sezgi, xayol, idrok, diqqat, xarakter.
– qiziqish, tafakkur, sezgi.
186. Maktab o`qituvchisining oqishga va mehnatga bo’lgan munosabatiga bevosita ta`sir qiluvchi omillarini ko’rsating?
– ota-onalarning jamoatchilik faoliyati.
– oila ichidagi munosabatlar.
– ota-onalarning tarbiyaviy pedagogik faoliyati.
* barcha javoblar tugri.
187. Maktab amaliyotchi psixologining asosiy ish turlari nimalardan iborat?
– psixologik korreksiya va rivojlantirish
188.Motiv deb nimaga aytiladi?
-Maqsadlar sari yo,l
*Harakatga yo’naltiruchi turtki, kuch, sabab
189.Individ kamolotining eng yuqori bosqichi nima deb ataladi?
190. Muloqot deganda nimani tushunasiz?
*Fikr almashish, bir-birini tushunish
-Birovlarga ta`sir ko’rsatish
-Maslahatlashish, fikrlashish, suhbatlashish faoliyati
– Mimika, xatti-harakat, monolog aytish
191.Bilish jaroyonlari qaysilar?
*Diqqat, tafakkur, xotira, sezgi, idrok, xayol, nutq
192. Guruhlar va ularning psixologik xususiyatlari, shuningdek, guruhlardagi shaxslarning xulqi va faoliyati qonuniyatlarini…….
– Differensial psixologiya o`rganadi
– Umumiy psixologiya o`rganadi
– Maxsus psixologiya va psixofiziologiya fanlari o`rganadi
* Ijtimoiy psixologiya o`rganadi
193.Pedagog xodimlarning adaptatsiyalari-
* kasbga moslashishi, mehnat adaptatsiyasi, ijtimoiy-psixologik, rol sohasidagi adaptatsiya;
– noto`g`ri adaptatsiya, rol sohasidagi adaptatsiya, kasbga moslashi;
– kasbga moslashi, mehnatga va muhitga moslashishi;
– muhitga moslashishi, kasbga moslashishi, rol sohasidagi adaptatsiy-
194. Psixologik stresslar qaysilar
* informatsion va emotsional stress;
– fiziologik va ijtimoiy stress, astenik;
– emotsional va astenik;
– informatsion stress, apatiy-
195. Ijtimoiy psixologik muhit bu-
* guruh a`zolari fikrlari, hissiyotlari, ustanovkalari, dunyoqarashlari va o`zaro munosabatlari;
– guruh a`zolarining emotsional, psixofiziologik holati;
– xodimlarning ustanovkalari, xulq-atvori, munosabatlari;
– xodimlarning o`zaro munosabatlari.
196.Shaxsning shaxslararo munosabatdagi holatini va uni guruh a`zolariga psixologik ta`sirini belgilovchi me`yorni ifodalovchi tushunchag-. deyiladi
197.Ta`lim jarayonida o`quvchi ilgarilab borayotganini his qildirish uchun nima qilish kerak?
*- bunga ularning dastlabki muvaffaqiyatlarining quvonchini his etishga imkon berish kerak;
– bunga ularning muvaffaqiyatlarining quvonchini his etishga murakkablashtirish kerak;
– o`qituvchining tashkil etayotgan darslar murakkab bo`lishi kerak;
– o`qituvchining tashkil etayotgan darslar oddiy bo`lishi kerak.
198. O`quvchilarning muttasil o`zlashtirmaslikka barham berishda nima muhim rol o`ynaydi
* o`quvchining o`z imkoniyatlari va qobiliyatlariga ishonch bilan qarashi;
– o`quvchiga oddiy pedagogik texnologiyalar asosida dars tashkil etish;
– O`qituvchining tashkil etayotgan darslari oddiy bo`lishi kerak;
– O`qituvchining tashkil etayotgan darslar murakkab bo`lishi kerak.
199. Shaxsning irodaviy sifatlarini belgilang.
– o`zini namoyon qilish;
– qat`iylik, o`zini tuta olmaslik;
– o`zini namoyon qilish, qat`iylik, o`zini tuta olmaslik.
200. Tashkilotdagi kommunikatsiyalarning muvaffaqiyatli o`tish shartlari nima?
* To`la oshkoralik va bo`lim sub`ektlari o`rtasidagi kommunikatsiyalarni intensivlashtirish.
– Rahbar har bir bo`lim boshliqlarini qattiq nazorat ostiga olishi;
– Har bir xodimdan to`la-to`kis intizomni talab qilish;
– Rahbarning o`z ustida ishlashi;