Oilada soglom bola tarbiyalashdagi ozaro munosabatlarning pedagogikpsixologik munosabatlari
Bola allaqachon u yoki bu ob’ektni xarakterlashi, his-tuyg’ularini tasvirlashi, kichik badiiy matnni qayta hikoyalashi, kattalarning savollariga javob berishga qodir. Rivojlanishning ushbu bosqichida bolalar tilning grammatik tuzilishini o’zlashtiradilar: ular predloglarni tushunadilar va to’g’ri ishlatadilar, murakkab jumlalar tuzishni o’rganadilar va hokazo. Izchil nutq rivojlanadi.
Bola tarbiyasidagi eng muhim 4 ta bosqich
Bu vaqt oraligida bolaga harakatchanlik, hayotga bo‘lgan qiziqish va mehr-muhabbat nimaligi kattalar misolida o‘rgatiladi. Ta’qiq va jazoning o‘rniga uni chalјitgan maqul.
Bolaga qo‘l ko‘tarilishining yagona sababi bor — chunki go‘dak kattalarga javob qaytarolmaydi! Agar farzandingiz biror noxush ish bilan shugullanayotgan bo‘lsa, yuzingizda qo‘rqinchli ifoda namoyon qilib, «Voy» kabi vahimani bildiruvchi so‘zlarni ayting.
Urishib, baqirgandan ko‘ra bu ish ko‘proq foyda beradi. Bolaga bu davrda bosim bersangiz, butun umrga hayotga bo‘lgan qiziqishini so‘ndirib qo‘yishingiz mumkin.
Ikkinchi bosqich: 5 yoshdan 10 yoshgacha
Bu yoshlar oraliјida bola odob-ahloq va jamiyat qonun-qoidalarini anglab, ularga bo‘ysinishni o‘rganadi. Mantiq hamda aqliy salohiyat rivojlanadi. Ko‘pincha bola xatti-harakatlariga kattalar qanday yondashishiga ahamiyat beradi, uni maqtashlari uchun harakat qila boshlaydi.
Bu vaqtda bolani ko‘proq bilim olishga undash, vazifa va mashqlarga ko‘mib tashlashdan qo‘rqmang. Agar 5 yoshdan keyin erkalash har doim ham yaxshilikka olib kelmaydi.
За это время ребенка учат на примере взрослого, что такое подвижность, интерес к жизни и любовь. Вместо запрета и наказания лучше его запутать.
У ребенка есть только одна причина поднять руку — потому что ребенок не может реагировать на взрослого! Если ваш ребенок делает что-то неприятное, используйте пугающее выражение лица и произносите слова, выражающие панику, например «Вау!».
Этот труд вознаграждает больше, чем драки и крики. Если в этот период надавить на ребенка, можно погасить его интерес к жизни на всю оставшуюся жизнь.
В этом возрасте ребенок учится понимать и соблюдать правила морали и общества. Развиваются логические и умственные способности. Часто ребенок обращает внимание на то, как взрослый подходит к поведению, начинает пытаться его похвалить.
В это время не бойтесь побуждать ребенка учиться больше, погружаться в задания и упражнения. Уход за телом после пяти лет не всегда ведет к хорошему.
После 10 лет начните обсуждать с ребенком важные семейные вопросы. Поощряйте их думать и действовать независимо.
Если ему что-то не нравится, не запрещайте ему рассказывать о неприятных последствиях того, что он сделал. Доверяйте своему ребенку, контролируйте каждый его шаг, но также создавайте ему условия для осознанных действий.
В противном случае ребенок теряет уверенность в себе. Не забудьте познакомиться с друзьями поближе.
Он теперь человек! относиться с уважением! В настоящее время нет смысла растить ребенка, теперь вы увидите плоды своего 15-летнего образования.
Не поднимайте руку, не кричите, не унижайте перед другими и не пытайтесь исправить некоторые свои действия. Поступая так, вы будете держать ребенка подальше от себя.
Uchinchi bosqich: 10 yoshdan 15 yoshgacha
10 yoshdan keyin farzandingiz bilan oilaviy muhim masalalardan maslahatlashishni boshlang. Mustaqil fikrlashi va harakat qilishini raјbatlantiring.
Agar uning biror ishi yoqmasa, ta’qiqlamay, qilgan ishining yoqimsiz oqibati haqida so‘zlang. Farzandingizga ishoning, uning har bir qadamini nazorat qiling, ammo o‘zi bilib ish qilishiga ham sharoit yarating.
Aks holda, bola o‘ziga bo‘lgan ishonchini yo‘qotadi. Do‘stlari bilan yaqindan tanishishni unutmang.
So‘nggi bosqich: 15 yoshdan keyin
U endi shaxs! hurmat bilan munosabatda bo‘ling! Bolani bu vaqtda tarbiyalashning foydasi yo‘q, endi 15 yildan buyon bergan ta’limingizni mevalarini ko‘rasiz.
Qo‘l ko‘tarish, baqirish, atrofdagilarning oldida izza qilib, ba’zi harakatlarini to‘јrilayman deb, xom ta’ma bo‘lmang. Bu ish bilan bolangizni o‘zingizdan uzoqlashtirgan bo‘lasiz.
Sizni ushbu maqola ham qiziqtirishi mumkin
So‘nggi yuklangan mavzular
Ko‘p o‘qilgan mavzular
Bo‘limlardan birini tanlang
Oilada soglom bola tarbiyalashdagi ozaro munosabatlarning pedagogikpsixologik munosabatlari
Rеjа: 1. Oilada sog’lom bola, barkamol shaxs tarbiyasi. 2. Oila tarbiyasining noto’g’ri tashkil etilishi va nizolar. 3. Oilada bola tarbiyasiga ma’naviy pedagogik-psixologik muhitning ta’siri.
“…bu yorug’ dunyoda hayot bor ekan, oila bor. Oila bor ekan, farzand dеb atalmish bеbaxo nе’mat bor. Farzand bor ekan, odamzod xamisha ezgu orzu va intilishlar bilan yashaydi”. I. А. Kаrimоv O’zbеkistоn Rеspublikаsi birinchi Prеzidеnti
“Oila haqida gapirar ekanmiz, avvalambor, oila hayotining abadiyligini, avlodlarning davomiyligini ta’minlaydigan, muqaddas urf-odatlarimizni saqlaydigan, shu bilan birga, kеlajak nasllar qanday inson bo’lib еtishishiga bеvosita ta’sir ko’rsatadigan tarbiya o’chog’i ekanini tan olishimiz darkor”. I. А. Kаrimоv O’zbеkistоn Rеspublikаsi birinchi Prеzidеnti
O’zbеkiston Rеspublikasi Konstitutsiyasining “Oila” dеb atalgan 14 bobining 63 -66 -moddalarida oilaning jamiyatda tutgan o’rni, ota-ona va farzandlar o’rtasidagi oilaviy munosabatlar, oilaning moddiy va ma’naviy jihatdan mustaqilligi, uning ma’naviyaxloqiy asoslari, farzandlar tarbiyasi, kеlgusi avlod taqdiri bilan bog’liq holda ifodalangan.
O’zbеk oilalarining tuzilishiga nazar solsak, uning katta Vatan ichidagi mo’’jaz Vatan ekaniga ishonch hosil qilamiz.
Oila sharoitida ota-onalar alohida e’tibor qaratishi lozim bo’lgan muhim jihatlardan biri bu – atrof-muhitni, olamni, shu jumladan oiladagi mikromuhitni bola tomonidan qiziqish bilan idrok etish ma’naviyat va vatanparvarliklarni rivojlantirishining bеlgilovchi omilidir.
Ota-onalarning bu boradagi faoliyati uch yo’nalishda olib boriladi: 1. Оta-onalar farzandlarida ma’naviyat va vatanparvarlikni rivojlantirishi uchun qulay oilaviy mikromuhit yaratishlari lozim 2. Оta-onalar o’z farzandlarining faoliyatlarini kuzatib, lozim bo’lgan vaziyatlarda bu jarayonga ma’lum ijodiy o’zgartirishlar kiritish, bu jarayonni pеdagogikpsixologik jixatdan boshqarishlari lozim. Bu bеvosita ota-onalarning o’z xattiharakatlari, faoliyatlari, estеtik qiziqishlari, bilan bolalarini o’z ortlaridan ergashtira olishlari, ya’ni o’rnak, ibrat bo’lishlari lozim. 3.
*O’z-o’zini nazorat etish uchun savollar: 1. Oilaviy tarbiyaning maqsad va vazifalarini yoriting. 2. Oilada sog’lom bola, barkamol shaxs tarbiyasi deganda nimani tushunasiz? 3. Oila tarbiyasining noto’g’ri tashkil etilishini nimalarda ko’rasiz? uchun 4. Oilada bola tarbiyasidaga ma’naviy pedagogikpsixologik muhitning ta’sirini qanday izoxlaysiz? 5. Siz nizoli vaziyatlarni hal etishda oila tariyasining ta’siri qanday baholaysiz? 6. Nizoli vaziyatlarni hal etishda ota-onalarning yondoshuvi qanday bo’lishi maqsadga muvofiq.
Dono halqimiz aytganidеk, “Inson o’zining еtti avlodini bilmog’i kеrak”.
4-5 yoshli bolalarning yoshiga xos xususiyatlari: psixologiya
To’rt yoshdan besh yoshgacha – o’rta maktabgacha yosh. Bu bola hayotidagi juda muhim bosqich. Bu bola tanasining intensiv rivojlanishi va o’sish davri. Ushbu bosqichda bolaning xarakteri sezilarli darajada o’zgaradi, kognitiv va aloqa qobiliyatlari faol ravishda yaxshilanadi. Federal Davlat Ta’lim Standartiga muvofiq 4-5 yoshdagi bolalarning o’ziga xos yosh xususiyatlari bor, ular ota-onalar maktabgacha yoshdagi bolani rivojlantirish va tarbiyalashni uyg’unlashtirishi uchun bilishlari kerak. Bu shuni anglatadiki, bola, o’sib ulg’aygan sayin, har doim tengdoshlari bilan umumiy tilni topadi.
Jismoniy rivojlanish xususiyatlari
O’rta maktabgacha yoshda bolaning jismoniy imkoniyatlari sezilarli darajada oshadi: muvofiqlashtirish yaxshilanadi, harakatlar tobora o’ziga ishonib boradi. Shu bilan birga, harakatlanish uchun doimiy ehtiyoj mavjud. Dvigatellik qobiliyatlari faol rivojlanmoqda, umuman olganda, o’rtacha maktabgacha yoshdagi yosh bolalarga qaraganda epchil va tezroq bo’ladi. Shuni ta’kidlash kerakki, 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlari jismoniy faoliyatni haddan tashqari ko’tarmaslik uchun dozalash kerak. Buning sababi shundaki, bu davrda mushaklar tez bo’lsa ham, lekin notekis o’sadi, shuning uchun bola tezda charchaydi. Shuning uchun chaqaloqlarga dam olish uchun vaqt berish kerak.
Jismoniy rivojlanish sur’atlariga kelsak, ular 4 yoshdan 6 yoshgacha sezilarli darajada o’zgarmaydi. O’rtacha bola yiliga 5-7 sm o’sadi va 1,5-2 kg vaznga ega bo’ladi. Bola tanasining barcha a’zolari va tizimlari o’sadi va rivojlanadi.
Bolaning aqliy rivojlanishi
4-5 yoshda turli xil aqliy jarayonlar tez rivojlanadi: xotira, diqqat, idrok va boshqalar. Muhim xususiyati shundaki, ular ko’proq ongli va o’zboshimchalikga ega bo’lishadi: irodaviy fazilatlar rivojlanadi, bu kelajakda albatta foydalidir.
Hozirgi vaqtda bolaga xos bo’lgan fikrlash turi vizual-majoziydir. Bu degani, umuman olganda, bolalarning harakatlari amaliy, tajribali xarakterga ega. Ular uchun aniqlik juda muhimdir. Biroq, ular o’sib ulg’ayganlarida, fikrlash umumlashtiriladi va katta maktabgacha yoshga kelib asta-sekin og’zaki-mantiqiy fikrlashga aylanadi. Xotira miqdori sezilarli darajada oshadi: u allaqachon kichik bir she’rni yoki kattalardan ko’rsatmalarni yodlab olishga qodir. Diqqatning tasodifiyligi va barqarorligi ortadi: maktabgacha yoshdagi bolalar qisqa vaqt ichida (15-20 minut) har qanday faoliyat turiga diqqatni jamlashlari mumkin.
4-5 yoshdagi bolalarning yuqoridagi yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda, maktabgacha tarbiyachilar samarali mehnat qilish va bolaning uyg’un rivojlanishi uchun sharoit yaratishi mumkin.
O’yinning roli
O’yin-kulgi faoliyati hali ham chaqaloq uchun asosiy hisoblanadi, ammo bu erta yoshga nisbatan ancha qiyinlashadi. Muloqotda qatnashadigan bolalar soni ko’paymoqda. Mavzuli rol o’ynash o’yinlari paydo bo’ladi. 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlari shundayki, ular bir jinsdagi tengdoshlari bilan ko’proq muloqot qilishga moyil. Qizlar ko’proq oilaviy va kundalik mavzularni yaxshi ko’rishadi (qiz-onalar, do’kon). O’g’il bolalar dengizchilar, harbiylar, ritsarlar o’ynashni afzal ko’rishadi. Ushbu bosqichda bolalar birinchi musobaqalarni o’tkazishni boshlaydilar, muvaffaqiyatga erishishga intilishadi.
Ijodiy mahorat
O’rta maktabgacha yoshdagi bolalar turli xil ijodiy faoliyat turlarini o’rganishdan mamnun. Bola hikoyalarni modellashtirish, qo’llashni yaxshi ko’radi. Grafik faoliyat asosiylardan biriga aylanadi. Federal Davlat Ta’lim Standartiga muvofiq 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlari, ushbu bosqichda maktabgacha yoshdagi bola allaqachon nozik motorli ko’nikmalarni o’zlashtirganligini ko’rsatadi, bu unga batafsil chizish va tafsilotlarga ko’proq e’tibor berish imkonini beradi. Chizma ijodiy o’zini namoyon qilish vositalaridan biriga aylanadi.
O’rtacha maktabgacha yoshdagi bola kichik ertak yoki qo’shiq yozishi, qofiyalar nima ekanligini tushunishi va ulardan foydalanishi mumkin. Jonli tasavvur va boy tasavvur sizga boshida yoki bo’sh qog’ozda butun olamlarni yaratishga imkon beradi, bu erda bola o’zi uchun har qanday rolni tanlashi mumkin.
Nutqni rivojlantirish
O’rta maktabgacha davrda nutq qobiliyatlari faol rivojlanadi. Tovush talaffuzi sezilarli darajada yaxshilanadi, so’z boyligi faol ravishda ko’payib, ikki mingga yaqin yoki undan ko’p so’zlarga etadi. 4-5 yoshdagi bolalarning nutq yoshi xususiyatlari ularning fikrlarini aniqroq ifoda etish va tengdoshlari bilan to’liq muloqot qilish imkonini beradi.
Bola allaqachon u yoki bu ob’ektni xarakterlashi, his-tuyg’ularini tasvirlashi, kichik badiiy matnni qayta hikoyalashi, kattalarning savollariga javob berishga qodir. Rivojlanishning ushbu bosqichida bolalar tilning grammatik tuzilishini o’zlashtiradilar: ular predloglarni tushunadilar va to’g’ri ishlatadilar, murakkab jumlalar tuzishni o’rganadilar va hokazo. Izchil nutq rivojlanadi.
Tengdoshlar va kattalar bilan muloqot
O’rta maktabgacha yoshda tengdoshlarning aloqalari juda muhimdir. Agar ilgari bolada etarlicha o’yinchoqlar va ota-onalar bilan aloqa mavjud bo’lsa, endi u boshqa bolalar bilan o’zaro aloqaga muhtoj. Tengdoshlarni tan olish va hurmat qilishga bo’lgan ehtiyoj ortib bormoqda. Muloqot, qoida tariqasida, boshqa faoliyat turlari bilan chambarchas bog’liq (o’yin, birgalikdagi ish). Birinchi do’stlar bola kim bilan xohlasa, ular bilan muloqotda bo’lishadi.
Bolalar guruhida raqobat va birinchi etakchilar paydo bo’lishni boshlaydi. Tengdoshlar bilan muloqot odatda vaziyatga bog’liq. Boshqa tomondan, kattalar bilan o’zaro munosabatlar muayyan vaziyatdan tashqariga chiqadi va ko’proq chalg’itadi. Bola ota-onani bitmas-tuganmas va nufuzli yangi ma’lumot manbai deb biladi, shuning uchun ularga turli xil savollar beradi. Aynan shu davrda maktabgacha yoshdagi bolalar rag’batlantirishga alohida ehtiyoj sezadilar va sharhlardan xafa bo’lishadi va agar ularning harakatlari sezilmasa. Ba’zida kattalar oila a’zolari 4-5 yoshdagi bolalarning ushbu yosh xususiyatlarini sezmaydilar. Maktabgacha tarbiya muassasasi tarbiyachilari va psixologlari tomonidan tuzilgan ota-onalar uchun eslatma bola bilan muloqotni to’g’ri va samarali tashkil etishga yordam beradi.
Hissiy xususiyatlar
Ushbu yoshda hissiyotlar sohasining sezilarli rivojlanishi mavjud. Bu birinchi xushyoqish va mehr-muhabbat, chuqur va mazmunli tuyg’ular vaqti. Bola o’ziga yaqin bo’lgan kattalarning ruhiy holatini tushunishi mumkin, hamdard bo’lishni o’rganadi.
Bolalar maqtovga ham, sharhlarga ham juda ta’sirchan munosabatda bo’lishadi, ular juda sezgir va zaif bo’lib qolishadi. 5 yoshga kelib, bola jinsi va jinsi masalalariga qiziqishni boshlaydi.
Yuqorida aytib o’tganimizdek, bu asrning ajralib turadigan xususiyatlaridan biri bu yorqin hayol, tasavvurdir. Shuni yodda tutish kerakki, bu turli xil qo’rquvlarni keltirib chiqarishi mumkin. Bola ertak qahramoni yoki xayoliy yirtqich hayvonlardan qo’rqishi mumkin. Ota-onalar ortiqcha tashvishlanishiga hojat yo’q: bu muammo emas, faqat 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlari.
Psixologiya bunday qo’rquv bilan kurashishning ko’plab usullarini biladi, ammo bu vaqtinchalik qiyinchiliklar, agar ota-onalar ularga e’tibor qaratmasa yoki ularni bolaga qarshi ta’lim maqsadida ishlatmasa, vaqt o’tishi bilan o’tib ketishini unutmaslik kerak.
4-5 yoshli bolalarni o’qitish
Maktabgacha tarbiya muassasalari xodimlari o’qitishda 4-5 yoshdagi bolalarning psixologik va yosh xususiyatlarini hisobga olishadi. Hozirda qo’llanilayotgan “Tug’ilgandan maktabgacha” dasturiga ko’ra, shaxsni shakllantirish va har tomonlama rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Shu bilan birga, bolalar bilan tematik darslar o’tkaziladi, ular jamoada, uyda va jamoat joylarida o’zini tutish qoidalarini tushuntiradi, xavfsizlik asoslari, nutq rivojlanadi, gigiena ko’nikmalari takomillashtiriladi va hokazo. Bunday holda, ta’lim jarayoni o’yin asosida amalga oshiriladi. Shunday qilib, o’qituvchilar 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda bolani yangi tushuncha va qoidalar bilan tanishish uchun qulay va jozibali faoliyat turi bilan tanishtiradilar. Yo’l harakati qoidalariga ko’ra, masalan, o’yin darslari o’tkazilishi mumkin, bu erda yo’l harakati qoidalari she’riy shaklda berilgan, oson tushuniladi va yodlanadi. Shuningdek, ushbu yoshda bolaning dunyoqarashi va uning atrofidagi dunyo haqidagi bilimlarini kengaytirish kerak.
Tarbiya
Ushbu yoshdagi bolalarni tarbiyalash haqida gapirganda, ushbu bosqichda xarakterning sezilarli darajada o’zgarishini esga olish kerak. Uch yillik inqiroz xavfsiz o’tmoqda va bola oldingisiga qaraganda ancha itoatkor va itoatkor bo’ladi. Aynan shu vaqtda bolalar ota-onalari bilan to’liq muloqotga muhtoj. Qat’iy aytganda, bu ta’limning asosidir. Hozir kattalarning asosiy vazifasi iloji boricha batafsilroq tushuntirish va namuna bilan ko’rsatishdir. Bola shimgich kabi hamma narsani yutadi, kashfiyotchining qiziqishi bilan u yangi bilimlarga intiladi. Ota-onalar ko’plab savollarni diqqat bilan tinglashlari va ularga javob berishlari kerak, chunki oilada bolalar atrofdagi dunyo va undagi o’rni to’g’risida birinchi ma’lumotga ega bo’lishadi.
Endi axloqiy fazilatlarni qo’yish, bolada mehr-oqibat, xushmuomalalik, javobgarlik, mas’uliyat, mehnatga muhabbatni rivojlantirish zarur. Ushbu bosqichda bolaning birinchi do’stlari bor, shuning uchun tengdoshlari bilan qanday aloqa qilishni o’rgatish juda muhimdir: taslim bo’lish, ularning manfaatlarini himoya qilish, o’rtoqlashish.
Maktabgacha ta’limning o’rni
Ta’kidlash joizki, tarbiyada eng yaxshi muvaffaqiyatga oila va maktabgacha tarbiya muassasasi o’rtasidagi yaqin va ishonchli hamkorlikda erishish mumkin, chunki bolalar bog’chasi xodimlari 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olishadi. Ota-onalarga maslahat berish – bu o’zaro munosabatlarning usullaridan biridir. Voyaga etgan oila a’zolari bolasini yaxshiroq tushunish uchun kamida psixologiya bo’yicha minimal tayyorgarlikka ega bo’lishlari kerak. 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini tavsiflashning yana bir usuli – bu ota-onalar uchrashuvlari. Unda tarbiyachilar va bolalar psixologi katta yoshli oila a’zolari bilan birgalikda ta’limning asosiy tamoyillarini bayon qilishlari va barcha qiziqarli va bahsli masalalarni muhokama qilishlari mumkin.
Oila eng muhimi
Amaliy bolalar psixologlarining fikriga ko’ra, oila bola shaxsini rivojlantirishda hal qiluvchi rol o’ynaydi. Ota-onalar o’rtasidagi munosabatlar o’sayotgan chaqaloqni ko’radigan birinchi narsa, bu uning yagona haqiqiy deb hisoblagan standartidir. Shu sababli, bolaning kattalar oldida munosib namunasi bo’lishi juda muhimdir.
Ota-onalar esda tutishlari kerakki, maktabgacha yoshda mehr-oqibat, adolat, rostgo’ylik kabi fazilatlar rivojlanadi, hayotiy qadriyatlar va ideallar qo’yiladi. Shuning uchun 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olish juda muhimdir. Shaxsiy xarakter xususiyatlarini rivojlantirishga ko’maklashish, shuningdek, maktabgacha yoshdagi bolaning jinsiga va oiladagi kattalarning rollariga mos ravishda amalga oshirilishi kerak. Demak, ona bolani umumiy til topishga, murosaga kelishga, unga mehr, g’amxo’rlik va muhabbatni undan izlashga o’rgatadi. Ota – tartib, himoya shaxsidir, u kuchli va maqsadli bo’lishga yordam beradigan hayotning birinchi o’qituvchisi. Oiladagi munosabatlar bola tarbiyasi va uning keyingi hayotiga ta’sir qiluvchi eng muhim omil hisoblanadi.